Урукку СӨ ыччат бэлиитикэтигэр миниистирин – Алексей Еремеевы уонна «СӨ ыччат олорор дьиэлэрин комплекса» дьиэ тутуутун кооперативын бэрэссэдээтэлин – Павел Семеновы утары холуобунай дьыала, инньэ  2009 сыл тохсунньу 13 күнүттэн тэриллэр. Бу дьыала бутуура, боруҥуйа бэрт буолан, үс сылы быһа элбэх дьон-сэргэ  өйүн-саанаатын өрүкүнүттэ. Дьыала саҕаламмыт төрүөтүн умна быһыытыйбыттарга санаттахха: 2011 сыл бэс ыйын 7 күнүгэр, Дьокуускай куорат суута «судаарыстыба үбүн ыскайдааһыҥҥа» уонна «боломуочуйаны үрдэтиигэ»  буруйдаан, Алексей Еремеевы «сааһын ситэ илик кыра оҕолордооҕун учуоттаан» туран, 6,5 сыл хаайыыга уураахтаабыта. Маны таһынан, 600 тыһ. солк. харчынан ыстарааптаабыта.  Оттон Павел Семеновка 5 сылы биэрэллэр уонна 500 тыһ. солк. ыстарааптыыллар.  Суут бириигэбэрин утаран Еремеевтээх Семенов СӨ Үрдүкү Суутугар ааһыныы түһэрэллэр. Онтулара от ыйын 28 күнүгэр Дьокуускай куорат суутун уурааҕын көтүрэр уонна атын састааптаах суут көрүүтүгэр дьыаланы хаттаан көрөллөрүгэр уураахтыыр.

Үрдүкү Суут уурааҕын аны борокуратуура бырачыастыыр. Бырачыас түһэриллибитин кэннэ, Үрдүкү Суут президиума ааһыныыны иккистээн көрөргө быһаарар. Ааһыныы иккистээн Үрдүкү Суут көрөр уонна син биир бу дьон сөпкө ааһыммыттар диир санаатын уларыппат, эмиэ Дьокуускай суут дьыаланы иккистээн көрөллөрүгэр модьуйар.

Дьэ, ол кэннэ билигин атын састааптаах суут Еремеевтээх Семенов дьыалаларын иккистээн көрөр сылдьар.

Бу дьыалаҕа дьоһуннаах туоһунан вице-президент Дмитрий Глушко буолуохтааҕа. Ол гынан баран, Глушко суукка «туоһу быһыытынан кэлэргэ тиэтэйбэтин» араастаан ырытын интэриниэккэ айдаан бөҕөтө тахсар. «Кырдьык, бу киһи тоҕо суукка кэлбэтий? Бэбиэскэ туппат буоллаҕа дуу?» диэн дьиктиргээн вице-президентэн бэйэтиттэн сураһыахха диэн быһаардыбыт. Хайа муҥун, наар биир эрэ өрүтү (буруйдуур) иһиттэхпитий, Глушко да тылын истиэххэйиҥ ээ:

- Кырдьык, миэхэ ким даҕаны «суукка кэл» диэн бэбиэскэ туттарбатаҕа, - диэн Глушко этэр. – Бэл, Борокуратуура үлэһитин бырааһынньыгар – тохсунньу 12 күнүгэр, 19 киһиэхэ наҕараада, махтал сурук туттарбытым. Ол тухары суукка кэлиэхтээххин диэн ким да саҥарбатаҕа. Кэтэһэн көрөн баран, айаҕалыы сатаан, бэйэм Үрдүкү Суут бэрэссэдээтэлигэр төлөппүөннээн, суукка ыҥырыҥ диэн эппитим. Биллэн турар, солом суох. Аара сөмөлүөккэ утуйабын, аһыыбын. Кэлэрим-барарым элбэх. Лүөччүк 80 чаас көтөр нуормалаах эбит буоллаҕына, мин оннук нуормабын хас да бүк толоробун. Ити – үлэм, үҥсэргээһин буолбатах.

- Бүгүн (тохсунньу 31 күнүгэр – аапт.) суукка баран туоһулаатыҥ?

- Балтараа чааһы быһа.

- Алексей Еремеев миниистирдээн олордоҕуна эн – бастакы солбуйааччыта этиҥ…

- Алексей Ильичтыын 5,5 сылы быһа бииргэ үлэлээбиппит. Ол тухары мин биирдэ да кини өттүттэн сокуону кэһии тахсыбытын көрбөтөҕүм. Биирдэ даҕаны! Ити, билигин, холуобунай дьыала төрүөтүнэн буолбут эдэр ыалы дьиэлээһиҥҥэ федеральнай тиһиккэ киирсэн үлэлээн, 700-тэн тахса ыалы дьиэлээтэ. Биир да эмсэҕэлээбит, дьиэтин ылбатах ыал суох. Кооперативка бэйэлэрин үптэрин уган дьиэлэммит дьон өттүттэн туох үҥсүү-харсыы суох. Мин солбуйар миниистир буола сылдьан, ити дьиэлэр тутуллалларын хонтуруоллааччынан үлэлээбитим. Өскөтүн атын тиһигинэн тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ эдэр үлэһиттэрин 1 мөл. 100 тыһ. солк. дьиэлээбит буоллаҕына, биһиги – эдэр ыччат бэлиитикэтин министиэристибэтэ, оннук атылыы кээмэйдээх дьиэни 500 тыһ. солк. эдэр ыалларга тутан биэрбиппит. Сокуоннай эспэртиизэ баар: бу биһиги туппут дьиэлэрбитигэр бүддьүөт харчыта ыскайдамматах диэн.

Дьон дьиэлэнэригэр анаан федеральнай тиһик үлэлээбитэ. Ол быһыытынан судаарыстыбаттан субсидия ылбыттара. Субсидия киһиэхэ бэрилиннэ да – бүддьүөт үбэ буолара тохтуур. Ол субсидия харчытын ылан баран эдэр ыаллар ханнык эмэ чааһын «СӨ ыччат олорор дьиэлэрин комплекса» диэн дьиэ тутар кооперативка укпуттара. Кооператив бу үбү улаатыннаран баран кинилэргэ дьиэ тутан биэрбитэ.

Алексей Ильич хайдахтаах курдук сыралаһан ити федеральнай тиһиккэ киирсибитин илэ харахпынан көрбүтүм. Атын регионнар миниистирдэрэ кумааҕыта-докумуона элбэҕэ бэрт диэн ити тиһиккэ киирэ да сатаабатахтара. Бүддьүөттэн көрүллэр харчы бэйэтэ туспа ирдэбиллээх. Кыайан дакаастаатаххына эрэ ылаҕын. Анны ону отчуоттуохха наада. Ити бэрээдэк барыта тутуһуллубута. Кэмниэ-кэнэҕэс Алексей Еремеев уонна Павел Семенов кырдьыктарын суукка дакаастыахтара диэн олус эрэнэбин. Итиннэ туох да сууту-сокуону кэһии суох этэ.

- 5,5 сылы быһа Алексей Ильичтыын үлэлээбитиҥ диэтиҥ. Уһун кэм. Кинини доҕорум да диэххин сөп буоллаҕа?

- «Доҕор» диэн өйдөбүл билигин кэҥээтэ. Фейсбукка мин 1000-ттан тахса «доҕордоохпун», Контакка эмиэ оччо. Мин «доҕорум» диэн төрөппүттэрбин, кэргэммин, оҕобун, уонна атын аҕыйах киһини ааттыахпын сөп. Алексей Еремеевы үлэбит быһыытынан үчүгэй, истиҥ сыһыаннаах этибит диэн этиэхпин сөп.

- Бүгүн суукка тыл бырахсан кэпсэттиҥ дуу?

- Суох, табыллыбата.

- Приемҥа кэллэҕинэ көрсүөҥ этэ дуу?

- Биллэн турар!

- Туттаҕына?

- Тоҕо? Аҕыстан киэһээ кабинеппар ким баҕарар тутуон сөп.

- Дмитрий Евгеньевич, интэриниэккэ…

- Интэриниэккэ биир ресурс соруйан дьаныһан туран миигин баһааҕырдарга үлэлиир. Суруналыыс хаһан баҕарар тарҕатар сонунугар эппиэтинэстээх буолуохтаах. Сорох-сороҕор интэриниэт таһаарыы үөхсүүнү суруйар олбуору санатар. «Вася дурак!» диэн суругу көрбүт Васялар бары акаарыларыгар итэҕэйиэхтээхтэр дуо? Син эмиэ сол курдук араас быдьары, куһаҕаны суруйалларын мин барытын ааҕа, сонордуу сылдьыахтаахпын дуо? Суох. Оннук буолбатах.

- Чэ, буоллун. Ол гынан баран «Глушко өрөспүүбүлүкэ имиджын оҥорор үлэ үбүлээһинигэр, соруйан Москуба фирматын анньан биэрдэ» дииллэригэр хоруйдаһыахтааҕыҥ буолуо?

- Ол тендергэ мин туох да сыһыаным суох. Анал өрөспүүбүлүкэтээҕи хамыыһыйа үлэлээбитэ. Ааттара-суоллара биллэр. Уонна докумуонун хомуйан тендергэ кыттыспакка буолан баран, ыраахтан буруйдуу олорорго дөбөҥ. Саха сирин имиджин оҥорорго икки тэрилтэ кыайбыта. Дьиҥнээхтик үлэлиир кыахтаах, улахан  тэрилтэлэр кыайбыттара.  Онон тендер түмүгүн омнуолуур төрүөт суох дии саныыбын.

- Сөп. Оччоҕо, аны, «Чороон Даймонд» ХЭТ футбол хамаандатын сүрүн спонсорынан буолбут төрүөтүн быһаардаххына...

- Ким даҕаны футбол хамаандатын өйүүргэ сөбүлэспэтэҕэ. Араастаан кыахтаах, олохтоох тэрилтэлэргэ сыҥалыы сатаабыппыт! Бэл, национальнай көрүҥ сайдарын үбүлүүр киһи көстүбэт. Эгэ, футболу ахсарыахтара дуо? Икки эрэ киһи – ону даҕаны индустар, футбол хамаандатын өйүүр баҕалаахтарын биллэрбиттэрэ.

- Футбол хамаандатын өйүүр кыахтаах, индустары кытары харчыларынан күөнтэһэр кыахтаах дьоммут суох буоллахтара.

- Кинилэрдээҕэр баай дьон бааллар… наһаа кэнэнник сананар сыыһа.

- Саарбах да буоллар... Оччотугар Раджеш Ганди курдук криминальнай соҕус репутациялаах киһини кытары, ама да харчылааҕын инниттэн  сибээстэһэр  өрөспүүбүлүкэ имиджин түһэрии буолбатах дуо?

-  Мин анаан борокуратуураҕа сурук суруйан ыйыталаһа сылдьыбытым. Онно «Чороон Даймонд» ХЭТ салайааччыта Раджеш Ганди туох да сокуону кэспэтэх диэн чопчу харда кэлбитэ.

- Раджеш Ганди футбол хамаандатын спонсора буолаат саха суруналыыһын кытары сууттаһан барбыта хайдаҕый? (Елена Тихонова – «В Якутии.ру» интэриниэт хаһыат эрэдээктэрин утары икки үҥсүүнү суукка түһэрбитэ – аапт.). «Кыымҥа» суукка үҥсүү туһунан Раджеш Гандиттан ыйыталаһаары гыммыппытыгар «өссө сахалыы хаһыат суруйаары гынар» диэбиттии өс саҕа туттан кэпсэтэ да барбатаҕа. Ити аата тугуй? Миллиардынан ахсааннаах индустарга хас эрэ сүүс тыһыынча ахсааннаах кыра омук баардыламмат?

- Бастатан туран, суруналыыс хаһан баҕарар суруйбут тылыгар эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһыахтаах. Икиһинэн, Ганди наар «Саха сирэ миэхэ биэрбит өҥөтүн умнубаппын» диир тыллаах. «Чороон Даймонд» собуотун баран көрүҥ…

- Көрбүппүт. Хаста даҕаны.

- Сүүһүнэн үлэһиттээх. Сахалар, нууччалар… араас омуктар бары үлэлииллэр. Онон кинини омугумсуйууга күтүрүүр сыыһа буолуо.

- Собуота сабыллан турар. Ким да үлэлээбэт.

- Сайын сылдьыбыккыт буолуо. Өрөмүөн буола турдаҕына.

- Сайын да, күһүн да сылдьа сатаабыппыт.

- АЛРОСА сырье биэрбэт. Тааһа суох хантан үлэлиэхтэрэй?

-  Дмитрий Евгеньевич, «Биир ньыгыл баартыйа» олохтоох Үрдүкү сүбэтин салайаҕын. Солбуйааччыҥ, биир баартыйалааҕыҥ Александр Жирков саха бэчээтин  үбүлүөйүгэр кэлэн туран, саха сураналыыстарын хайыта сатыырдыы тылласпытын туох дии саныыгын? Суруйааччыларбыт икки сойуустаахтар, аны бэчээт үлэһиттэрин араара сатыыр тылы-өһү ыытар төһө сиэрдээҕий? Сомоҕолоһуу этэ буолбатах дуо, биһиги сорукпут?

- Александр Жирков туох диэбитин хомойуох иһин, сахалыы аахпат буоламмын, тылыттан тылыгар түһэрэн өйдүүр кыаҕым суох. Ол гынан баран, быраап өттүттэн көрдөххө, «Кыым» биллэн турар, иккистээн тыын ылан сөргүйэригэр, «Кыым» - «Кыым» буоларыгар «Ситим» Медиа Бөлөх өҥөтө мэлдьэһиллэр кыаҕа суох. Оттон… ити Александр Николаевичка  анаан туһаайыллыбат… сорох дьон карьера, бэлиитикэҕэ «ыйааһын» эбинээри араас ньыманы тутталлар. Холобур, баартыйалаахпыт дииллэр, өскөтүн кинилэр бэйэлэрин тус итэриэстэригэр сөп түбэһэр буоллаҕына. Сөп түбэспэт буоллаҕына – тугу да билиммэттэр. Итинник  көстүү ханнык баҕарар баартыйаҕа баар… «биир ныгылларга» эрэ буолбатах.

P.S.: Алексей Еремеевтан суут хайдах баран иһэрин туоһуласпыппытыгар, сокуону ытыктыыр киһи сиэринэн, суут барар кэмигэр комментарий биэрэр көҥүллэммэтин эттэ: «Ити судьуйаҕа санааны соҥнооһун курдук сыаналаныан сөп», - диэтэ.

Оттон суруналыыс Елена Тихонова Раджеш Ганди үҥсүүтүнэн иккитэ сууттаммытын, бастакы суутугар хоппутун, иккиһигэр 100 тыһ. төлүүр буолбутун туһунан иһитиннэрдэ. «Дьиҥинэн ааһыннахха, кыайар кыах баар. Ол гынан баран, суут орускуоттаах дьыала. Уонна сокуонунан көрүллүбүт ааһынар болдьохпун кыайан баттаһымаары гынным», - диэн этэр. Санатар эбит буоллахха, «Чороон Даймонд» баһылыга Индия гражданина Раджеш Ганди ИХ «В Якутии.ру» эрэдээктэрин «баһааҕырта» диэн ааттаан суукка икки үҥсүүнү түһэрбитэ. Барыта холбоон 20 млн. солк. саат куттарыытыгар көрдөөбүтэ.

Туйаара НУТЧИНА.

Кыым.ру - http://www.kyym.ru/index.php/olox/politika/5737-2012-02-02-16-33-42