Улуу дьон толуктаах буолаллар... Уҥуохтарын көрдөөмүөҕүҥ, сүргэйимиэҕиҥ
Пятница, 25 Сентября 2015 12:11
Саха өйдөбүлүнэн, улуу дьон толуктаах буолаллар. Улуу ойууттар анараа да дойдуга сытан Орто дойду олоҕор орооһуохтарын сөп.
Аныгы сайдыылаах, үөрэхтээх саха былыргы өбүгэлэрин өйдөбүлүттэн тэйэн, арҕааҥҥылары батыһан төрүт сиэрин-туомун, итэҕэлин төрүкү умунна.
Аныгы сайдыылаах, үөрэхтээх саха былыргы өбүгэлэрин өйдөбүлүттэн тэйэн, арҕааҥҥылары батыһан төрүт сиэрин-туомун, итэҕэлин төрүкү умунна.
Ким хайдах саныырын билбэтим эрээри, күн бэҕэһээ балаҕан ыйын 24 күнүгэр, Хаҥаластыыр аартыкка улахан алдьархай таҕыста. УАЗ массыына туох да төрүөтэ суох, утары айан суолугар тахсан икки оҕону тиэммит эдэр ийэ массыынатыгар кэтилиннэ. Суоппар илэ өйүнэн утары сүүрдэн тахсан массыынаны харса саайда. Түмүгэр быыкаай оҕо былаҕайга былдьанна... үс саастаах оҕо улаханнык эчэйдэ. Дьахтар туругун киһи сэрэйиэн да куттанар... Оҕону сүтэрииттэн ама туох аһыылаах бу оһол олохтоох орто дойдуга баар үһүө... Аана суох алдьархай...
Кэлин биллибитинэн, сор суоллаах УАЗ массыынаны аатын мээнэ ааттаабат киһибит, ытыктыыр суруйааччыбыт - аан дойду историятыгар быыкаай кыра омук дьылҕатын хатыйан аан бастаан уус-уран литератураҕа көрдөрбүт өҥөлөөх Николай ЛУГИНОВПУТ буолан таҕыста.
Бу дойдуга туох да мээнэҕэ кэлбэт: үөрүү да, үлүгэр да.
Мин саныахпар, бу алдьархай - толук буолла...
***
Хас да сыллааҕыта, ол эбэтэр 2012 сыллаахха, улуу муунтуйааччы, муҥурун биллэрэ илик сүдү талаан Алампа Соппуруонап көмүс уҥуоҕун Дьокуускай куораттан төрөөбүт түөлбэтигэр көһөрбүттэрэ. Уопсайынан даҕаны, барбыт киһи уҥуоҕун тыытары сахалар улаханнык аньыыргыыллар, дьаахханаллар, эттэрэ тардар, куйахалар күүрэр. Буолаары буолан, улуу дьон - син биир орто баайыылаах киһиттэн таһы быһа үрдүк, дэбигис киһи кыайбат, тулуйбат ыар тыыннаах дьоно - ойууттара этэ буоллаҕа - бастакы суруйааччыларбыт, ол дьон уҥуохтарын сүргэйии - амырыын аньыы буоллаҕа.
Кырдьаҕастар Алампа уҥуоҕун тыытары олох сөбүлээбэтэхтэрэ. Улуу дьаалы тугунан диэлитэрэ биллибэт диэн, эттэрэ аһаҕас дьон сэрэтэ сатаабыттара да, күннээҕи күлүбүрэс олоҕунан олорор дьон аахайбатахтара. Уруй-айхал буолан, Алампа бүтэһиктээх хараллыбыт сирин сүргэйэн, хостоон Тааттаҕа илдьэ барбыттара. Ол көһөрүүнү иилээбит-саҕалаабыт киһи уола утаакы буолбатаҕа, улаханнык бүдүрүйбүтэ. Истибит буолуохтааххыт. Быһылаан тахсаатын кытары кырдьаҕастар көхсүлэрин этиппиттэрэ.
Балаҕан ыйын 23 күнүгэр, Дьокуускайга, Горькай уонна Октябрьскай уулусса быһа охсуһуутун диэкинэн Николай Денисович Неустроев - үс бастакы саха классик суруйааччыларыттан биирдэстэринэн ааттанар, эмиэ биир улахан киһи көмүс уҥуоҕун сүргэйбиттэрэ. Сэмнэҕин хостоон ылан экспертизэҕэ ыытабыт диэн биллэрбиттэрэ. Литературнай музей салайааччыта ити үлэни барытын сүкпүт киһи, сарсыныгар оҕо өлүүлээх быһылааҥҥа түбэстэ...
***
Ааттыын да Ойуунускай уҥуоҕун булуохха диэн туруорсаллар... Олох көрдөөмөҥ. Улуу дьон ханна харалла сыталлара үһүйээн эрэ. Үһүйээнинэн хааллын. Убайдары тыытымаҥ, ууларын уйгуурдумаҥ.
Өксөкүлээх уҥуоҕун Суорун Омоллоон Москубаттан Саха сиригэр көһөттөрө сатаабытын, хата, аймахтара бопсоннор тыыппатахтара. Оннук эрэ буоллун.
Ойуунускай уҥуоҕун "оҕонньор бэйэтэ булларбат" диэн Сардаана Платоновна Ойунская этэр диэччилэр. Сөпкө булларбата буолуо... Кини аатыгар хара мэҥ түһэрэ сатаабыт ытырыык ыттар бааллара. Олору тоҕо аахсыбаккын диэн кыыһыттан ыйыппыттарыгар "оҕонньор бэйэтэ аахсыа" диэбиттээҕэ. Сол курдук буолбута. Ол дьон куһаҕаннык туораабыттара. Оттон Ойуунускай аата күлүгүрүөхтээҕэр өссө кылбайан тахса турар.
***
Парасковья НИКАНОРОВА,
"Аартыкка" анаан.
Комментарии