Таптал диэн олох, олох диэн таптал

Суббота, 17 Сентября 2016 13:27
Оцените материал
(1 Голосовать)
Биир үтүө күн, сайын уһун айан суолугар, массыынабынан айаннаан иһэн чуҥкуйумаарыбын, араадьыйа холбоон сахалыы ырыа истэ истим. Холбоотоҕум аайы ырыаларым  барыта таптал туһунан буолан истилэр, өйдөөн иһиттэххэ: « таптаабытым мин эрэ…», «таҥнарбытыҥ, барбытыҥ, бырахпытыҥ…», «эйиигин эрэ күүтэбин…» диэн ис хоһоонноохтор.
Онтон, арай, «таптыырга эн миигин үөрэт…» диэн тыллары иһиттим уонна аттыбар олорор эдэр киһиттэн ыйытабын: «Дьулустаан, киһини таптыырга үөрэтиэххэ сөп дуо?» – диэн. Онуоха  сэргэстэһээччим, күүппэтэх боппуруоһун истэн, кыратык кыбыстыбыттыы мух-мах тутунна уонна толкуйдаан баран: «Киһи киһи араас буоллаҕа дии. Араастык өйдүүрэ буолуо,» – диэбитигэр, мин: «Кырдьык даҕаны, сөпкө этэр,» – дии санаатым. Айаннаан истэхпит аайы, ырыаларбыт ылланара өссө истиэххэ дьикти курдуктар… Истэ олорон ааттара эрэ  «таптал» туһунан эбит диэн санааҕа кэллим.

      Тапталбыт диэн тугуй, оччоҕо? «Ырыаҕа ылланарын курдук «сор-муҥ», «соҕотох хаалыы», «таҥнарыы» эрэ үһү дуо?» – диэн сөбүлэспэккэбин, элбэх киһиттэн ыйытаммын, чуолкай эппиэти ылбатаҕым.

      Эмиэ биир үтүө күн, айаннаан иһэн, эмискэ, «хаспыт», ырыппыт,  интэриэһиргээбит тиэмэбэр: ««ТАПТАЛ» суох  эбит!» – диэн  санааҕа, түмүккэ кэллим, өйдөөтүм, наһаа үөрдүм. Тутатына, чугас киһибэр эрийэммин сонуммун үллэһинним. Киһим истэн баран: «Эҕэрдэ!» – диэбитигэр, бэйэм төттөрү сөхтүм.

      Хаһааҥҥыттан эбитэ буолла, дьон «ТАПТАЛ» диэни атыннык, тус-туспа кэрчиктээн өйдүүр дии саныырым, оҕону, кэргэни, айылҕаны, дойдуну, бэйэни эрэ буолбатах, арааран таптааһын. Эр киһи уонна дьахтар икки ардынааҕы сыһыаны таптал диэн өйдөөһүн олоҕурбут. «Кимиэхэ эрэ таптал бэриллэр…», «Кэргэнэ, оҕото суох киһи таптала суох…», «Таптал биирдэ эрэ бэриллэр…» – дииллэр.

     Эр киһи дьахтардыын сөбүлэһэн, сүбэлэһэн, итэҕэйсэн, кыттыһан (бу тыллары хайдах сатаан биир тылынан «таптаһаннар» эрэ диэххэ сөбүй?) ыал буолаллар, имэҥнэрин түмүгэр оҕо төрүүр. Бу оҕо төһө тапталлааҕын, эбэтэр таптала суоҕун  сатаан билиэххэ сөп дуо?

     Кэргэн тахсыбакка сааһыран олорор киһини; «Бу олоххо тапталын булбакка соҕотох хаалбыт,» –   диэн ким хантан билиэн сөбүй?

     «Соҕотох оҕотун иитэр ийэ толору тапталы сатаан биэрбэт,» –   диэн этии оруннаах дуо?

     Муна-тэнэ сылдьар, аҥаарын була илик ыччат тапталын ким тугунан сатаан кээмэйдиир?

     Билэ, көрдүү сатаабыт ТАПТАЛЫМ – ОЛОХ эбит. Олох диэн ТАПТАЛ.

     Этиллэрин курдук, Таҥара барыбытын, бэйэтин оҕолорун, биир тэҥник айбыт. Күн сирин көрөр киһи барыта ТАПТАЛЛААХ кэлэр. Кимиттэн, омугуттан тутулуга суох. Биһиги, сахалар, үс куттаахпытын ким да утарбата  буолуо.  Биһиги кут быһыытынан олоҕу талар  буоллахпытына, аара ханна ТАПТАЛБЫТЫН хаалларан кэлэбитий? Таҥара дуу, Үрдүкү күүстэр дуу кими эрэ ТАПТАЛЫНАН  хатаҕалыыллар дуу, сороҕу матараллар дуу?

      «Саатар сатаан таптаабат эбиппин» – диэн санааҕын түһэрэн олоххун оҥостубакка сылдьааччы, ОЛОХ – ТАПТАЛ эбит диэн сөпсөһөр буоллаххына, тугу барытын саҥаттан көрүөҥ, ытыгылаан ылыныаҥ, өйдүөҥ, саҥалыы төрөөбүт  курдук буолуоҥ.

  ***

Хомпорууна,
"Ис имим этэринэн"  кинигэтиттэн.


     

 

 

 

Комментарии 

#1
Ардах 19.09.2016 13:46
Куутэбин
Ууруубун сыллыыбын
Мин таптыыр киьибин
Ахтабын саныыбын
Мин кунду до5орбун
Аа5абын куутэбин
Мин корсор куммутун
Саныыбын ааспыты
Уохтаахтык уураабыт уостаргын
Эн илииц имэцнээх сылааьын
Куьуццу ыйдаца киэьэ5э
Эрэнэ кэтэьэ хаалабын
Мин кунду сэгэрбин
#2
Ардахха 19.09.2016 22:31
Дьикти көрүүлээх Хомпоруунаҕа хоһуйуу анаатыҥ дуу
#3
Ардах 20.09.2016 17:42
Суох, бэйэм до5орбор 19.09.2016с.сур уйбутум.
#4
Дьахтар 20.09.2016 18:40
Эмиэ да сепке суруйбут. Эмиэ да мекку4уех санаа кэлэр.

Добавить комментарий

Защитный код
Обновить

Aartyk.ru