Атырдьах ыйын 23-25 күннэригэр, Дьокуускайга өссө биир аан дойдутааҕы конференция тэрилиннэ – «Арктикаҕа тахсар ыксаллаах быһыыны эрдэттэн сэрэтии уонна туоратыы».
Хотугу сир айылҕата бэйэтэ туспа сокуоннаах, оҥоһуулаах-тутуллаах. Итии дойдуларга туттуллар быыһыыр-абырыыр ньыма манна дьүөрэлэспэт. Сирэ-уота киэҥэ, тымныыта-хаара, суола-ииһэ суоҕа дьону абырыырга улахан уустуктардаах. Улахан хабааннаах алдьархайга МЧС үлэтэ-хамнаһа дойдубут уратытыттан сылтаан атахтанар чинчилээх. Дьэ, итинник балаһыанньаны быһаараары бу конференция тэрилиннэ.
Улахан тойоттортон - Шойгу солбуйааччыта А.Чуприян,  Ураты соруктаах РФ посола А.Васильев кэлбиттэр. Ону сэргэ Хотугу эргимтэ дойдуларын бэрэстэбиитэллэрэ бааллар.
Бастакы күҥҥэ 9 дакылаат ааҕылынна. Премьер Г.Данчикова тыл эппититтэн иһиттэххэ, Саха сиригэр 2000 сылтан ыла 600 ыксаллаах быһыы тахса сылдьыбыт. 1998, 1999, 2001, 07, 11 сыллардааҕы халаан содулугар экономикабыт 11-12 млрд орускуоту сүкпүт.
РФ Ыксаллаах быһыы министиэристибэтин солбуйар миниистирэ А.Чуприян этэринэн, Саха сиригэр конференцияны тэрийии мээнэҕэ талыллыбатах. Мэҥэ бырайыактар тутуллуохтаахтар, «Севморпуть» сөргүтүллүөхтээх, араас улахан промышленнай объектар тутуллуохтаахтар – онон сылтаан элбэх алдьархай тахсыан сөп эбит. Статистика көрдөрөрүнэн, ордук промышленнай объектарга баһаар, саахал тахсар. Онон Сахабыт сиригэр кэлии-барыы, тутуу саҕаланнаҕына, үлэлээтэҕинэ ыксаллаах быһыы-магы хаһан баҕарар үөдүйэн тахсыыһы. Ол иһин эрдэ-сылла быыһыыр-абырыыр сулууспалар үлэлэрин бэрээдэктэнэн эрдэхтэрэ.
Посол А.Васильев этэринэн, Дьокуускай куорат Арктиканы баһылыырга форпост- тирэх куорат буолуохтаах.
МЧСтар хотугу эргимтэҕэ туспа, анал быыһыыр кииннэр баар буолуохтаахтар. Ыксал суоһаатаҕына чугас эргин сытар хотугу куораттан көмө кэлэрэ түргэн-тарҕан буолуо этэ дииллэр.
Ирбэт тоҥ ирэ, уулла, араастаан уларыйа турар. Дьиэ сваялара хамсааннар сууллуу-кээһэнии тахсар. Итини эрдэттэн   үөрэтиэххэ, чинчийиэххэ наада. Биллэн турар, итиннэ учуонайдарбыт үлэлэрэ төһүү буолуохтаахтар. Оттон ыксал-тиэтэл муҥугар, үксүн сир баайын хостооччу хампаанньалар даҕаны, дьиэ-уот тутар тэрилтэлэр даҕаны учуонайдар санааларын улахаҥҥа уурбаттар. Иэдээммит төрдө итиннэ сытар – наука чинчийиитин, сүбэтин промышленниктар, тэрилтэлэр тутуспаттар, ылымматтар.
Улахан мөккүөрдээх диэххэ дуу, сэҥээриилээх дакылааты халааҥҥа анаан А.Быков «СӨ  Быыһыыр сулууспата» ГУ үлэһитэ оҥордо. «Урут ромбиктарынан мууһу эрбээбит буоллахтарына, билигин решетканан эрбиэххэ наада, чох быылынан мууһу хараардыбыт буоллахха, билигин техническэй тууһунан, чох бороһуогунан хараардыахха…» Ким билэр, баҕар  «ромбик-квадрат», «быыл-бороһуок» халааҥҥа дьайыыта атын буолуо. Быков муус харар сиригэр дьоҕус быһыт тутуохха диэн этиитин учуонайдар «ханна чуолаан муус харар сирэ баарын» мм-гэр диэри чопчуластылар, Быков бырайыагын сыанатын ырытыстылар. Таах кураанах куолу диэччилэр да көһүннүлэр.
Конференция барыта «кураанах куолу» буолбатыгар баҕарыа этибит. Омук учуонайдара, холобур, Норвегияттан сылдьар Оле Бьеркемо Саха сирин уопутун сомсо кэллим диэн этэр.
Туох да диэбит иһин, учуонайдар тылларын сыаналыахха, чинчийбит үлэлэрин үтүө түмүгүн олоххо туһаныахха наада. Арктиканы баһылыырга даҕаны, ол баһылааһыннарын содулугар тахсар саахаллары, алдьархайдары мүлүрүтэр кыахтаах буолуохтаахтар.