Үөрэх диэн тугуй?

Вторник, 28 Февраля 2012 20:31
Оцените материал
(0 голосов)

 i_1_copy«Киһи бу олоххо үөрэнэ кэлэр» диэтэхтэринэ, миэхэ олох сыаннаһа сымсаан хаалар. Улуу эһэбит Ленин «үөрэниэххэ, үөрэниэххэ уонна өссө үөрэниэххэ» эппитэ ол сылларга олус суолталаах уонна наадалаах этэ.

Мин биир түбэлтэни кэпсиим.

Элбэх оҕолоох ыал аҕата биир күн бу сиртэн эмискэ хомолтолоохтук суох буолар. Ийэ аһыыта, оҕолор хомолтолоро тылынан сатаан этиллибэт, сурукка кыайан суруллубат. Бу ыал олоҕо хайдах салҕаныан ким да билбэт. Сүтүктээх санаатын чэпчэтээри,  сүбэлэтэ тиийбит киһитэ «дьэ, бу эйиэхэ улахан үөрэх кэлбит, ону эн хайдах ылынаргыттан барыта тутулуктаах» диэбитин хараҕын уутун сатаан туттуммат ийэ киһи сатаан өйдөөбөтөх.  Буруйдаах курдук сананан эбии стресскэ киирбит.

Кэргэнэ арыгылыыр дьахтары эрэ, олох үөрэтэр дииллэр. Айдааннаах ыалга оҕолоро сүрдээх үчүгэй учуутал оруолун толороллор диэни мин, хас эмэ сыл тухары араас семинардарга сылдьыбыт киһи, өйүм ханнык эрэ бырыһыанынан син өйдүүбүн. Ол да буоллар мин тугу эмэ алҕаһыыр түгэммэр, «бу олоххо үөрэнэ сылдьаҕын, билигин ону өйдөөбөтөххүнэ, өссө куһаҕан буолуо» диэтэхтэринэ сөпсөспөппүн.  Хайдах кыалларынан, сатыырбынан, сөбүлүүрбүнэн, дьаһанарбынан олороорубун бу сиргэ төрөөбүт буолуохтаахпын дии саныыбын.

Үөрэх диэн сайдыы биир көрүҥэ. Ол гынан баран, «үөрэниэн» ким барыта баҕарар дьыалата буолбатах. Саҥа улаатан эрэр оҕоҕо боруобалаан этэн көрүҥ эрэ: «Олох диэн үөрэх, күн аайы бу сиртэн барыаххар диэри  үөрэнэҕин…» Туох  диэн эппиэттиир эбит?

- Оҕо саадыгар биэс сылы быһа барыта – бириэмэ, хамнанарыҥ кытары хамаанда. Аҕабыт үстээх уолун саадтан ыла бардаҕына,  наар горшокка олорорун бэлиэтии көрөн, «наадыйдаҕына бэйэтэ сатаан сылдьар» диэн иитээччини кытары саҥарсыбыттаах.

- Оскуолаҕа уон биир сылы быһа биир муостанан хаамтарыахтара. Биир тэҥник сатыыргын, саҥараргын ирдиэхтэрэ. Көҥүл биэрэр буоллар, оскуолаҕа үөрэнэртэн аккаастаныан санаалаах оҕо элбэх.

- Орто, үрдүк үөрэххэ холбоон кырата аҕыс сылы быһа бочуоттаах сынньалаҥҥа барыаххар диэри судаарыстыбаны тупсарар, туругурдар туһугар үлэлиэхтээх дуоһунаскын  ымпыгар-чымпыгар диэри   үөрэтиэхтэрэ, үгэстэрин үллэстиэхтэрэ, билиилэрин бэрсиэхтэрэ. Аҕыйах бырыһыан эдэр киһи бэйэтин сөбүлүүр идэтин талар уонна үлэлиир диэн статистика көрдөрөр.

-Төрөппүттэр уһун үйэлэрин тухары такайыахтара. Бэйэҥ сиэннэрдэммитиҥ да иһин төрөппүккэр син-биир оҕоҕун.

- Хас эмэ сыл тухары кэтэспит, таба талбыт тапталлааҕыҥ, холоонноох доҕоруҥ баттаҕыҥ кыырыктыйыар диэри, кини сарсыарда ханнык атаҕыттан турбутунан сиэттэрэн быаҥ уһуур-кылгыыр.

Хас хомолто, ыарыы…барыта орто дойду олоҕун оскуолатын үөрэҕэ диэн быһаараллар. Мин өйдөбүлбүнэн төрүөхпүттэн төрөппүт төлкөтүнэн, кэлин оҕо тэрилтэлэрин тэрийиилэринэн, салгыы уопсастыба сабыдыалынан, быраабылатынан, дьиэ иһигэр кытары бас-көс киһи эппитинэн олохпутун олоробут.

«Бу киһи… маннык күҥҥэ… букатын булка барбатын. Бардаҕына өлөр биитэр олоҕун тухары инбэлиит буолар» диэни истэн баран хайыа этигитий? «Булт» диэн баран муннукка ытаабыт киһи кус көҥүллэммит күннэригэр эн сэрэтэргин истэн аккаастаныаҕа эбитэ буолуо дуо?

Бу олоххо буолбут холобур. Истээччи иһигэр сөпсөспөтөх эрээри, быстах кэмҥэ толкуйга түспүт. Эригэр этэртэн тутатына аккаастаммыт. Түмүгэр бу билгэ туолбат диэн күүстээхтик санаммыта, кырдьык туолбатаҕа. Санаа күүһэ маннык үлэлиир.

Сүбэни сүрэҕиҥ сөбүлүү истибит буоллаҕына ылынарыҥ, толороруҥ ордук. Сарсыардаттан санааҥ түһэн турбут буоллаҕына, күнүҥ оннук ааһар дииллэринии, ол туругуҥ чараас эттиккэр (аураҕар) сурулла сылдьарын атыттар ааҕаллар. Тугу биэрэҕин да, ону ылар (подобное притягивает подобное) буоллаххына, уугун хаммакка да турбутуҥ иһин, үрүҥ күнү уруйдаан үөр-көт диир сүбэлэрэ саамай тоҕоостоох. Бэйэҥ бэйэҕэр бырааһынньык оҥостоҕун.

«Оо, дьэ мин эрэйдээх гиэнэ итинтэн атын буолуо дуо, кэм тугум да сатаммат…» диир буоллаххына, эн бэйэҥ баҕаҥ (программаҥ) туолар. Ханнык да таҥара дуу, айыы дуу соруйан эйигин манаан туран накаастаан олоххор хара балаһаны ыыппат ээ. Эн бэйэҥ түстээбитиҥ, санааҕын саҥа таһааран бигэргэппитиҥ, атын  билгэҕэ итэҕэйбитиҥ – ол туолар. Аахтахха, иһиттэххэ туох да саҥа билии, арыйыы буолбатах. Итэҕэйэн  ону олоххо толорор, туһанар үгүспүтүгэр уустук. Бэйэбит билиибит баһаам диэн сананарбытыттан, атын, таһыттан туох да саҥаны киллэрбэппит.

Билбэппит быдан элбэх. Түгэн хатыламмат. Туох барыта хас да өрүттээх, элбэх эппиэттээх. Ким хайдах көрөрүнэн, өйдүүрүнэн, ылынарынан. Туох барыта уларыйар, сайдар, кэҥиир. Хараҥа хаһан эмэ сырдыыр. Үрүҥ да өлбөөдүйэр.  Миэхэ - кэрэ, атыҥҥа - мөкү буолан көстүө. Бопсуу болҕомтону тардар. Мөҕүү мөккүөрү үөскэтэр. Утарылаһааччы сөбүлэспэтэҕинэ толкуйун тобулунан өйдөбүллэрэ өһүллэр, бэйэтин билиитин булар. Маны билэммин, туһанаммын ардыгар соруйан утары этэбин. Аккаастыан кыбыстан, аат эрэ харата сөбүлэспит буолуоҕунааҕар, толкуйдаан көрөн бэйэтин быһаарыныытын ылыммыта ордук. Үксүгэр дьон соҥнооһун диэн билэллэр эрээри, сатаан санааларын этиммэккэлэр, толороллоругар тиийэллэр.

«Бу мантан атын буолбат» диэн этээччигэ бэйэтигэр эрэ оннук буолар. Билбиттэрин бэйэлэрин таһымнарынан быһаараллар. «Мин эрэ эппитим сөп» диир дьоннорго, үөрэхтэргэ итэҕэйэн, кыра кыһалҕаларын быһааттараары баайыллыыга (зависимоска) киирэллэр. Эбиитин«куйаарга босхо диэн суох» диэн этиини тутуһаннар хас сырыы ахсын ботуччу соҕус суумманы сүбэһиттэригэр төлөөрү, харчы көрдүүр аймалҕаныгар түһэллэр.

Хайҕалга, махталга наадыйбакка, ис сүрэхтэн көмө, уонунан төгүл төннөрүн билэбин. Харчы ханыыта, төлөбүрэ суох босхо өҥөнү оҥордоххо дууһа үөрүүтүн, дуоһуйуутун тиэрдэр тылынан  кыаллыбат.

Үөрэнэбин диир үйэтин тухары үөрэниэ, быһаҕаһы толорон бүтэрэн быстыа биллибэт.  Туох барыта, ол иһигэр үөрэх да бүтэр уһуктаах. Үөрэммити туһанан олоҕу бэйэ билиитинэн, көрүүтүнэн, кыаҕынан толорутук олоруу саҕаланар саҥа кэмэ-кэрдиитэ кэлэн турар.

Хомпорууна,

"Кистэлэҥ күүс".

 

.

Добавить комментарий

Защитный код
Обновить

Aartyk.ru