Бу киһи өйүгэр баппат иэдээн төрдө туохханый?

Четверг, 16 Августа 2012 09:28
Оцените материал
(0 голосов)
Бу кыһын, олунньу ыйга, Дьокуускай куорат олохтоохторун хаһан да буолбатах ыар быһылаан атыйахтаах уулуу аймаабыта – ааһан иһэр эдэр киһи хаарга чараас ырбаахы дуомнаах, аҕыйах ыйдаах кыһыл оҕо хардыргыы сытарын булбута. Сотору кэминэн кыракый эрэйдээҕи таас дьиэ бэһис этээһиттэн бырахпыттара биллибитэ.
Суут уонна дьон бириигэбэрэ
Быһылаан тахсаатын кытары араас сурах-садьык, сабаҕалааһын, сыаналааһын, буруйдааһын, ырытыы «оргуйа» түспүтэ. Интернет ситимигэр олорооччулар буруйдаахтары кытаанах эппиэккэ тардар сыаллаах миитиҥҥэ тахсарга угуйбуттара, СР Президенэ Егор Борисовка бу дьыаланы тус хонтуруолугар ыларыгар көрдөһөн сурук суруйбуттара, оҕо өлбүт сиригэр мустан кэриэстээбиттэрэ.
Дьэ, маннык улахан аймалҕаны таһаарбыт холуобунай дьыала СР Үрдүкү суутугар от ыйын 26 күнүттэн көрүллэн, бириигэбэрэ бэҕэһээ, атырдьах ыйын 15 күнүгэр, таҕыста. Маныаха барыллааһын да силиэстийэ, суут да силиэстийэтэ уһаабакка-тардыллыбакка, сөптөөх болдьох иһинэн барбытын бэлиэтиир тоҕоостоох. Дьыаланы, сууттанааччы хадатаайыстыбатынан, бирисээгэлээх сэтээтэллэр сууттара көрбүтүн санатабын. Кинилэр уураахтара атырдьах ыйын 3 күнүгэр тахсыбыта: силиэстийэ уорганнара буруйданааччы Александр Спиридоновы РФ Холуобунай кодексатын 105-с ыст. 2-с чааһын «в» пуунунан, ол эбэтэр, бэйэтин көмүскэнэр кыаҕа суоҕа көстөн турар, кыра саастаах оҕону соруйан өлөрүүгэ буруйдаабыт эбит буоллахтарына, бирисээгэлээх сэтээтэллэр кинини РФ ХК 109-с ыстатыйатын 1 чааһынан, ол эбэтэр, сэрэҕэ суохтан өлүүгэ тиэрдиигэ буруйдааҕынан билиммиттэрэ. Итиэннэ кинини аһынар сатаммат диэн быһаарбыттара.
Прокурор буруйдааҕы ити 109-с ыстатыйанан 1 сыл 4 ыйга уопсай режимнээх холуонньаҕа көҥүлүн быһарга, оттон адвокат усулуобунай миэрэни аныырга көрдөспүттэрэ. Бэҕэһээ суут Александр Спиридоновка накаастабыл миэрэ быһыытынан көс-холуонньаҕа 1 сыл 4 ыйга көҥүлүн быһарга уурда. Манна кини бу дьыл олунньу ыйын 26 күнүттэн хаайыллан олорбута учуоттанар. Сымнатар өрүт быһыытынан, буруйун бэйэтэ билинэн кэлбитэ ааттанна.
Аһаҕас суут мунньаҕа эрээри, били саас аймаммыт, буруйдаахтары субу «сиэх-аһыах» буолбут дьонтон (интернет-форумчаннартан), общественностан биир да киһи сылдьыбата. Уонна кэлэн, суукка сылдьан бэйэлэрэ эт кулгаахтарынан истибэккэ буолан баран, бирисээгэлээх сэтээтэллэри үөҕээччилэр, бэл диэтэр, кырааччылар интернет форумнарыгар билигин эмиэ хойдубуттар. Быһата, дьон бирисээгэлээх сэтээтэллэр уураахтарын итэҕэйбэтэ уонна ылыммата диэн түмүгү оҥоруохха сөп. Оттон...
 
Бирисээгэлээх сэтээтэллэр диэн кимнээхтэрий?
Биһиги республикабытыгар бирисээгэлээх сэтээтэллэр кыттыылаах суут үлэтэ олоххо киирбитэ уонча сыл буолла. Олох көрдөрөрүнэн, буруйданааччылар дьыалаларын маннык суут көрүүтүгэр биэрэр бырааптарын балачча туһаналлар. Сылтан сыл бу көрдөрүү үрдээн иһэр. Маннык суут олоҕурбут сууттан уратыта диэн – быһылаан чахчы буолбутун-суоҕун уонна сууттанааччы буруйдааҕын эбэтэр буруйа суоҕун эрэ быһаарар. Накаастабыл миэрэни бэрэссэдээтэл судьуйа быһаарар, бириигэбэри кини таһаарар.
Маннык суут өссө биир уратытынан кини таһаарбыт уурааҕа ааһыныллыбата буолар. Арай холуобунай-процессуальнай сокуону кэһии, бу сокуону сыыһа туттуу уонна сиэрэ суох бириигэбэр эрэ уурааҕы уларытарга биитэр көтүрэргэ төрүөт буолуохтарын сөп.
Бу дьыала суутугар бирисээгэлээх сэтээтэллэр испииһэктэриттэн түбэһиэх талыллан, республика араас муннуктарыттан 35 киһи ыҥырыллыбыт (маннык талыынан Үрдүкү суут аппараата дьарыктанар). Бу 35-тэн суут мунньаҕар 29 киһи кэлбит. Суут сабыылаах мунньаҕар суут кыттыылаахтара ити 29 киһиттэн 14-ү талбыттара – 12 сүрүн, икки киһи – саппааска. Суут силиэстийэтигэр бэрэссэдээтэллээччи, СР Үрдүкү суутун судьуйата Алексей Кулагин, сууттанааччы Александр Спиридонов, государственнай буруйдааччы Татьяна Николаева, эмсэҕэлээбит өрүт быһыытынан оҕо ийэтэ Люция Казакова, сууттанааччы интэриэһин көмүскээччи Полина Парфенова кытыннылар. Оҕо ийэтэ адвокаттамматах. Сууттанааччыга адвокаты суут анаабыт.
Бу дьыаланы көрөр бирисээгэлээх сэтээтэллэр баһыйар ахсааннара саастаах дьахталлар (үс эрэ эр киһи, олортон биирдэстэрэ – саппааска) буолалларын көрөн баран, арааһа, соруйан ийэлэри-эбэлэри талан ыҥырбыттар дуу дии санаабытым. Дьахтар аймах оҕоҕо ордук чугаспытынан, сууттанааччыны хара ааныттан соруйан өлөрүүгэ буруйдуурдуу оҥостон кэлбиттэригэр саарбахтаабатаҕым даҕаны. Оттон уонна бу буруй уопсастыбаҕа улахан аймалҕаны, буруйдаахтары абааһы көрүүнү таһаарбытынан, бирисээгэлээх сэтээтэллэр ол сабыдыалыгар бас бэринэллэрэ буолуо диэн бигэ эрэллээх этим.
Ол иһин кинилэр вердиктэрэ соһуччу буолбута. Сууттанааччы буруйдааҕа-буруйа суоҕа куоластааһынынан быһаарыллар. Куолас ахсаана тэҥнэһэр түгэнигэр, ол сууттанааччы туһатыгар ааҕыллар. Оттон бу дьыалаҕа бирисээгэлээх сэтээтэллэр туох да хайдыһыыта, мөккүөрэ суох биир санаанан Александр Спиридоновы оҕону соруйан буолбакка, сэрэҕэ суохтан өлүүгэ тиэрдиигэ буруйдааҕынан билиммиттэрэ чахчыта даҕаны сөхтөрдө.
 
Ол олунньу 23 күнүгэр...
Суут силиэстийэтэ быһаарбытынан, 4 ыйдаах Казаков Олег Ньурбаттан төрүттээх, 26 саастаах ийэтэ Люция Казакова олунньу 22 күнүгэр Уус-Алдан Бороҕонугар, дьүөгэтигэр харчы биэрэ айаннаабыт. Дьүөгэтэ операцияҕа харчы хомуйарын истэн. Оҕотун илдьэ барыан баҕарбыт да, таксист «эһээхэй оҕону ылбаппыт» диэн аккаастаммыт. Ол иһин уолчаанын биир дьиэҕэ куортамнаан олорсор ырааҕынан аймаҕа киһиэхэ, 30 саастаах Иванов Станиславка көрдөрө хаалларбыт. Үлэлиир кэмигэр эбэтэр ханна эмэ барарыгар, оҕотун киниэхэ көрдөрө хаалларар идэлээх эбит. «Оҕобун киниэхэ эрэнэр этим» диэтэ, суут кэмигэр.
Люция ити киэһэ куоракка төттөрү эргиллиэн баҕарбыт да, хойут буолан, биир да такси кэлбэтэх. Ол иһин хоно хаалбыт. «Онно тугунан дьарыктанныгыт, арыгы испэтэххит дуо?» - диэн ыйытыыга, «дьүөгэм арыгы испэт» диэн хоруйдаата (быһылаан буолаатын, кинини күүлэй тэбэ, арыгылыы-көрүлүү барбыт курдук этии элбэх этэ).
Оттон били оҕотун эрэнэн хаалларбыт Иванова буоллар, кыракый Олегы ыалларын кыыһыгар көрдөрө хаалларан баран, табаарыс кыыһынаан «Зодиак» түүҥҥү кулуупка сынньана-аралдьыйа барбыт уонна сарсыарданан биирдэ кэлбит (биллэн турар, арыгы испит). Өлүү болдьохтоох, аана хатанан хаалан (күлүүһэ, тас таҥаһа иһирдьэ хаалбыттар), оҕону ылан, билэр киһитигэр Спиридоновка эрийэн, таксинан киниэхэ барбыт. «Атын кимиэхэ да буолбакка, тоҕо чопчу киниэхэ бардыҥ?» - диэн ыйытыыга, «кини дьиэтэ сылаас» диэн хоруйдаата. Ол эбэтэр, Иванов олунньу 23 күнүгэр, сарсыарда 10.00 чаас саҕана Спиридоновка, Петровскай уулуссатыгар турар дьиэҕэ кэлбит. Кинилэри аҕалбыт таксист суут мунньаҕар көрдөрбүтүнэн, оҕо чараас суорҕаҥҥа суулана, атахчааннара быга сылдьаллар эбит.
Спиридонов, бырааһынньык күн буолан, кыратык арыгы испит туруктааҕа диэн Иванов көрдөрдө. «Мин джин-тоник испитим, кини – пиибэ уонна буокка» диэтэ. Дьиэлээх хаһаайыҥҥа 12.00 чаас саҕана Михайлов диэн киһи кэлэн ыалдьыттаан баран, 16.00 чаас саҕана барбыт. Ыала оҕонньор күн устатыгар хаста да киирэн, остуолга олорсубут, өссө сиэннэрдээх киһи буолан, дьиэтиттэн памперс киллэрэн, оҕо сиигирбит памперсын уларыппыт. Иванов оҕо үүтүн хайдах оҥорору дьиэлээх хаһаайыҥҥа этэн, бэйэтэ суурайан бэлэмнээн, суоскалаах бытыылканы сойботун диэн батареяҕа ууран, «түргэнник кэлиэм» диэн эрэннэрэн баран, 14.00 чаас саҕана Стадухин уулуссатыгар баар билэр дьахтарыгар барбыт.
Спиридонов ол батареяҕа ууруллубут, орон кэтэҕэр «саспыт» бытыылканы булбакка, бороһуок үүтү кыра чааскыга суурайан, 17.00 саҕана оҕону кыра ньуосканан аһаппыт. Онтон быһа барыллаан, киэһэ 18.30-тэн 19.00 чааска диэри бириэмэ иһигэр кыракый барахсан ытаа да ытаа буолбут. Дьиҥэр, мээнэ ытаабат, холку оҕотун суут мунньаҕар бары көрдөрдүлэр. Спиридонов хос иһигэр төттөрү-таары хаамыталаан, араастаан уоскута сатаабыт, ыксаан, Ивановка хаста да эрийбит да, киһитэ төлөпүөнүн ылбатах. Суут мунньаҕар Иванов төлөпүөнэ тыаһа суохха турар буолан истибэтэҕин көрдөрдө.
…Оҕо уоскуйбакка, өссө сытайан, иэрийэ-иэрийэ ытаан, уостара көҕөрөн киирэн барбытыгар, итирик туруктаах эр киһи «аны тыына хаайтаран, өлөн хаалыа» диэн куттанан, «скорайы» ыҥырдахха, 20 мүнүүтэнэн биирдэ кэлиэ, өр буолуо, арааһа, аһара итиититтэн ытыыр дуу» диэн санааттан биир мүнүүтэҕэ салгылата түһэргэ быһаарыммыт. Оҕону сотторго суулаан, түннүк аттыгар турар таҥас өтүүктүүр дуосканы сыҕарытан, ортоку түннүгү аһан, илиилэрин уунан, оҕону таһырдьа тута түспүт. Ол кэмҥэ били аспыт түннүгэ сабыллаары гыммытыгар, оҕону хаҥас илиитигэр көһөрөн, уҥа илиитин тоҥолоҕунан түннүгү анньан көннөрөөрү, оҕотун мүлчү тутан кэбиспит. Аллараттан өрө хабан, тутан ылаары гыммыта сатаммакка, төттөрүтүн, өссө иннин диэки «ыытан» кэбиспит...
Ити барыта аҕыйах сөкүүндэ иһигэр буолбут. Бастаан утаа туох буолбутун ситэ өйдөөбөккө, чочумча дөйүөрэн турбут. Онтон, дьэ, долоҕойугар тиэрдэн, аана суох алдьархай ааҥнаабытын илэ-бааччы өйдөөн, этэ тардыбыт. Ыстакааҥҥа буокка турарын ылан, биирдэ «кэтэрдэн» кэбиспит. Күрдьүккэ түспүт буоллаҕына, тыыннаах буолуо диэн, таҥнан таһырдьа көрдүү тахсыбыт.
Ити бириэмэҕэ дьиэ аттынан ааһан испит эдэр киһи Чээрин бастаан куукула сытар дуу дии санаан баран, хайдах эрэ муодарҕаан, чугаһаан кэлэн көрбүтэ – чараас ырбаахылаах кыһыл оҕо эбит! Тута полицияҕа уонна «суһал көмөҕө» биллэрбит. Полицейскайдар Спиридонов ол тахсан, көрдүү сырыттаҕына кэлбиттэр, тугун-ханныгын быһаарсан баран, кыайан саҥарбат буолуор диэри итирбит киһини отделга тутан барбыттар...
 
Буруй төрдө дириҥ силистээх
Буруйдуур өрүт дакаастабыллара чуолкайдар этэ буолан баран, оҕо алҕас түспүт буоллаҕына, тоҕо дьиэттэн быдан тэйиччи, 9,4 миэтэрэ ыраах сиргэ сытарый диэн боппуруос суут саалатыгар олорооччулары барыбытын үүйэ-хаайа туппута. Суут мунньаҕын кэмигэр бирисээгэлээх сэтээтэллэргэ барыллааһын силиэстийэ видеонан эксперименин көрдөрбүттэрэ. Онно силиэдэбэтэл уорбаланааччы Спиридоновка оҕо манекенын уонна уулаах бытыылка муляһын икки төгүллээн бырахтарбыта, көрдөххө – дьиэ эркиниттэн олох чугас түһэллэр, оҕо булуллубут сиригэр ырааҕынан тиийбэт. Итиннэ олоҕуран, прокурор күүһү туттан, “соруйан быраҕыы” диэн позицияны тутуспута.
Оттон адвокат Полина Парфенова ити манекен уонна муляж тас көстүүлэринэн сөп түбэспэттэрин итиэннэ оҕо эрэйдээх ол бэһис этээстэн түһэн иһэн, кирилиэс тутуһарыгар охсуллан, ыраах эһиллиэн сөбүн эппитэ. Ол туоһутунан судмедэкспертиза оҕо атахтарыгар көҕөрүүлэри булбутун аҕалбыта. Бирисээгэлээх сэтээтэллэр уураахтарыттан сиэттэрдэххэ, кинилэргэ адвокат бу дакаастабыла ордук итэҕэтиилээх буолбут бадахтаах.
Сууттанааччы Спиридонов, үрдүк уҥуохтаах, кыырыктыйан эрэр баттахтаах, 58 саастаах саха киһитэ, суукка кини дьалаҕай дьайыытыттан кыһыл оҕо өлбүтүн билиммитэ, оҕо ийэтиттэн, аймахтарыттан бырастыы гынналларыгар көрдөспүтэ, сүтүктээх ийэ гражданскай иск түһэрбэтэҕинэ даҕаны, харчынан төһө кыалларынан көмөлөһүөҕүн эрэннэрбитэ, бирисээгэлээх сэтээтэллэргэ махтаммыта. Бүтэһик тылыгар: «Олег харахпар мэлдьи көстөр, төбөбөр мэлдьи олорор... аны тыыннааҕым тухары бэйэбин бэйэм накаастаннаҕым, бу буруйум олорорум тухары бэйэбин кытта сылдьыаҕа» диэн эппитэ. Судьуйа өлбүт оҕо ийэтигэр Л.Казаковаҕа уонна оҕону итирик киһиэхэ хаалларан барбыт С.Ивановка туспа дьыалалар тэриллиэхтэрин туһунан иһитиннэрбитэ.
«Саха» НКИК «Харах далыгар» биэриитигэр бу дьыаланы ырытыһыы кулун тутар 20 күнүгэр буолбута. Онно суруналыыс быһыытынан бу буруй тахсыбыт сүрүн төрүөтүнэн арыгылааһыны көрөрбүн эппитим. Биэриигэ кэпсэтии, сүрүннээн, төрөппүттэр эппиэтинэстэрин тула барбыта. Арыгылааһынтан, оҕоҕо эппиэтинэһэ суох, дьалаҕай сыһыантан күн сирин саҥа көрбүт кыракый барахсан олох кэрэтин билбэккэ, быдан дьылларга букатынныы бараахтаатаҕа, көмөлөһөөрү сорго тиксибит аҕам киһи кырдьар сааһыгар дууһа ааспат-аалар эрэйигэр тэбилиннэҕэ...
Вера МАКАРОВА, "САХА СИРЭ" анал.корр.
 

Добавить комментарий

Защитный код
Обновить

Aartyk.ru