«Миниистир астыыр балыга» эбэтэр баартыйаттан баартыйаҕа “куотар хамелеоннар” хотулар харчыларын быһа сатыыллар

Понедельник, 21 Мая 2012 08:33
Оцените материал
(0 голосов)
Соторутааҕыта «Кыым», «Ваше право», атын да интэриниэт-СМИ-лэргэ ТХМ миниистирэ И.И. Слепцов үлэтин туһунан кэккэ ыстатыйалар бэчээттэммиттэрэ. Ол иһигэр И.Слепцов иэскэ киллэрбит Нерюнгритааҕы көтөрүн фабрикатын кыһалҕаларын кэпсиир, кириитикэлиир матырыйаалар бааллара.
 Биһиги саайпытыгар куорат Дууматын дьокутаата банкир ЛЕОНИД АЛЕКСАНДРОВ эмискэ өрөспүүбүлүкэ саамай бөдөҥ «Алмаасэргиэнбаанын» бэрэссэдээтэлин солбуйааччы үрдүк дуоһунаһыттан букатын билбэт эйгэтигэр – Дьокуускайдааҕы балык собуотун дириэктэринэн тоҕо барда диэн дьиктиргээн суруйан турабыт.


Бүгүн биһиги ТХМ билиҥҥи салалтата АПК харчытын, чуолаан тыа сирин табаары оҥорооччуларыгар анаммыт бүддьүөттэн бэриллэр субсидияны, хайдах «бэйэтин туһатыгар эргитэр» санаалааҕын кэпсиэхпит.

«В Якутии.ру» эрэдээксийэтигэр киирбит информациянан, «кууруссанан бүддьүөтү эмэн аһаан олорорго» майгынныыр балаһыанньа өрөспүүбүлүкэ балыгын салаатыгар эмиэ үөскээбит. Тоҕо диэтэххэ, балык хаһаайыстыбатын өйүүргэ бүддьүөттэн улахан кээмэйдээх субсидия, атын да үбүлээһин көрүҥэ көрүллэр.

Биллэрин курдук, балык хаһаайыстыбалара бултаабыт балыктарын батарыыга уустуктары көрсөллөр. Дьокуускай ырыынагар элбэҕи кыайан батарбаттар. Онон кинилэртэн сүрүн атыылаһааччы «Якутия» ҮАПК ААУо «оҕо» тэрилтэтэ – «Дьокуускайдааҕы балык собуота» буолар.

Ол эрээри, сүрүн кыһалҕа – балык собуота кэмигэр балыксыттары кытта төлөһөн иһэр кыаҕа суоҕа. Ол иһин урукку сылларга тэрилтэ кирэдьиит ыларга күһэллэрэ.

Собуот бородууксуйатын атыылаан киллэрбит үбүн үксэ аренда төлөбүрүгэр барара (кинилэр «Якутия» ҮАПК-тан холодильниктаах улахан сири ылаллар).

Ити иэскэ олорортон ордубат балаһыанньаттан сылтаан чааһынай тэрилтэ үбэ-харчыта туохха да тиийбэтэ. Собуот балыксыттары кытта балыгы астаан, атыылаан баран аахсара. Инньэ гынан, улахан кыһалҕаҕа балыксыттар тэбиллибиттэрэ. Харчыларын сороҕор сылы-сылынан күүтэллэрэ. Холобур, эрэдээксийэҕэ биллибитинэн, балыксыттар собуоттан 2011 сыллааҕы балыктарын харчытын ыла иликтэр.



***

Балаһыанньаны быыһыырга балыксыттар ТХМ-ҥа балык хаһаайыстыбаларын балык собуотун кытта холбуурга этии киллэрбиттэр. Итинник гынан, кинилэр «собуот киллэрэр үбүн хонтуруоллуохпут, харчыбытын кэмигэр ылары ситиһиэхпит» диэн санаабыттар.

ТХМ итиннэ сөбүлэспит. Бастатан туран, балык собуотун атыылаһар кээмэйэ улаханнык түспүтүн өрө көтөҕүөхпүт диэбиттэр. Тоҕо диэтэххэ, собуот төлөөбөтүн иһин, атын чааһынай тэрилтэлэргэ атыылыыр буолбуттар. Балар собуоттааҕар ыараханнык атыылаһаллар, тута аахсаллар, сороҕор абаанса биэрэллэр.

Ол да буоллар, чааһынайдар кыраны ылалларынан (сылга 10-20 т), ордугун собуокка туттараллара. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн билигин сылга 5 тыһ. туонна араас балык бултанар.



***

ТХМ, балык собуотун уонна балык хаһаайыстыбаларын икки ардыгар кэпсэтиинэн, өрөспүүбүлүкэ балыксыттарын үксүн түмэр иккис таһымнаах кэпэрэтиип тэрийэргэ быһаарбыттар. Кэпэрэтиип балык собуотун атыылаһан ылыахтаах (хаһаайын буолаллар). Хас биирдии балыксыт Дьокуускайдааҕы балык собуотугар кыракый бас билэр өлүүлээх буолуохтаах.

Инньэ гынан, ТХМ балыксыттар балыктарын бу собуокка эрэ туттараллара табыллар гына оҥорбут.

Кэпсэтии кэмигэр ТХМ балыксыттарга собуоту атыылаһарга туттубут 40 мөл. солкуобайгытын төннөрүөм диэн эрэннэрбит. Баар эрэ соҕотох балыкпыт собуота баара-суоҕа 40 мөл. сыаналаммыт эбит. Ону таһынан, балыксыттарга «хаһаайын быһыытынан мантан ыла собуот бары сүрүн боппуруостарын бэйэҕит быһаарар буолуоххут» диэн үөрдүбүттэр.



***

Ол эрээри, чунуобунньук эрэннэрбитин толоруо суоҕа, ити үтүө саҕалааһын уонна минньигэс тыллар «кумааҕыга суруллубутунан «архыыптаныахтара» диэн балыксыттар хантан сэрэйиэхтэрэй? Кинилэр «Дьокуускайдааҕы балык собуотун» атыылаһан ылыахтарыттан, үскүлэрэ хотугу улуустар балыксыттара, олохторо чэпчиэҕинээҕэр улахан кыһалҕаҕа ылларан барбыттар.

Балыксыттар бэйэлэрин тылларын толорон, туох да кумааҕылаһыыта суох 2012 сыл икки ыйын устата 400 т балыгы туттарбыттар. Ити былырыыҥҥы кэмҥэ тэҥнээтэххэ – икки төгүл элбэх!

Туох да төлөбүргэ ирдэбилэ суох элбэх балыктанан, моҥкурууттаары олорбут балык собуота тиллэн кэлбит. Ол иннинэ балаһыанньа ыараан, собуот салалтата – дириэктэр, солбуйааччы, салайар аппараат – уурайбыттар, оробуочайдары төлөбүрэ суох уоппускаҕа ыытан олорбуттар эбит.



***

Балаһыанньа көнөн барбытын кэнниттэн, сотору миниистир Иван Слепцов («Нерюнгри көтөрүн фабрикатын» урукку дириэктэрэ, быыбар кэмигэр ырбаахытын уларыттар курдук «Сиэрдээхтэн» «Биир ньыгылга» көспүтэ) Дьокуускайдааҕы балык собуотун дириэктэринэн бэйэтин киһитин – банкир ЛЕОНИД АЛЕКСАНДРОВУ күүһүнэн ыган олордубут.

Балыксыттар толкуйдуу түһэн баран, «бастакы кэпсэтиигэ барыта үчүгэй этэ» диэн уонна тойону кытта «сэриигэ кииримээри» сөбүлэспиттэр. Собуот саҥа салалтата кэлэн баран, ТХМ субсидията балык собуотугар буолбакка, кэпэрэтиипкэ быһа барарын, балыксыттар бэйэлэрэ түҥэтэллэрин сөбүлээбэтэх.

Оттон ити субсидия 70 мөл. солк. төннөрүллүбэт, бүддьүөттэн ый аайы 6-лыы мөл. солк. кэлэ турар босхо харчы!

Ити үлүгэрдээх босхо харчы балыксыттарга быһа барар буолбутуттан, аны ТХМ салалтата түүн да утуйбат буолбут. Сотору балыксыттарга «субсидия ылаҕыт да, собуокка туттарар сыанаҕытыттан субсидия кээмэйин кыччатыҥ» диэбиттэр.



***

Ити кэнниттэн балыксыттар ортолоругар улахан долгуйуу тахсыбыт. Арктика уонна хотугу улуустар балыксыттара холбоспут иккис таһымнаах кэпэрэтииптэригэр өссө «Чезаро», «Альтесс», «Путина», «Байкал» уо.д.а. – барыта 16 атын балык астыыр чааһынай тэрилтэлэр кыттыспыттар.

Чааһынайдар балыксыттар собуот хаһаайына буолан баран, балыктарын аны собуокка эрэ туттарарга күһэллиэхтэрэ диэн дьиксиммиттэр.

Кинилэр ТХМ «хараҥа хосторугар» балыксыттарга «Дьокуускайдааҕы балык собуотугар туттарыаххыт суоҕа да, субсидияны букатын ылыаххыт суоҕа» диэн аһаҕастык сааммыттарын билбиттэр.



***

Дьыала итинник эргийэн тахсыбыта балыксыттары улаханнык дьиксиннэрбит, иккис долгуйуу тахсыбыт.

Тоҕо диэтэххэ, кинилэр ыгыы күүһүнэн туттарар сыаналарын намтатарга күһэлиннэллэр даҕаны, уруккуларын курдук балыктарын сороҕун ыараханнык атыылаһар, абаанса төлүүр чааһынайдарга туттарыахпыт диэн санаан сылдьыбыттар эбит.

Харчы абаансанан төлөнөрө балыксыкка – улахан абырал! Харчыта суох балыксыттар кэлэр сезоҥҥа кыайан бэлэмнэммэттэр. Уматык, ас-үөл, мал-сал, таҥас-сап ылыммакка, кыһын хайдах да балыктаабаккын.



***

Биир тылынан, онон-манан албаһыран киирэн, ТХМ балыксыттары кытаанахтык хабарҕалаабыт.

Ити биир биричиинэтинэн миниистир И.Слепцов урут салайбыт көтөрүн фабриката биир бааҥҥа 400 мөл. солк. иэскэ киирбитэ буолар диэн күтүрүүллэр.

Ити иэһи сотоору, тыа улуустарыгар барар үүт дотациятын харчытын сарбыйбыттар, үүнээйи үүннэрээччилэртэн ылбыттар, ыты иитээччилэртэн соппуттар, билигин балыксыттарга тиийбиттэр.

Ол эрээри, үп министиэристибэтигэр ТХМ балыксыттар субсидияларын быһарга соруммутун кытта сөбүлэспэтэхтэр.



***

ТХМ балык собуотун 40 мөл. солк. атыылаһыннаран балыксыттары хабалаҕа киллэрээри гынарын кытта сөбүлэспэттэрин иһин, ТХМ собуоту «субсидияҕыт суотугар (сылга 70 мөл. солк.) атыылаһыҥ» диэбит. «Эһиэхэ өссө 30 мөл. хаалар, харчы наада буоллаҕына, кирэдьиит ыларга көмөлөһүөхпүт» диэбиттэр.



***

Дьэ, оччотугар диэбит курдук, АЛЕКСАНДРОВ ити түгэнтэн собуоту сэргэ балыксыттар тэрийбит иккис таһымнаах кэпэрэтииптэрин бэйэтин илиитигэр ыларга санаммыт.

ТХМ өттүттэн этиилэрин «бирикээс быһыытынан» тиэрдибиттэр. Собуот атыылаһыытын боппуруоһунан балыксыттары быйыл хаста да хомуйбуттар. Ити кэмҥэ кими эрэ ыган, кимиэхэ эрэ «манньа эрэннэрэн» ыгыы үлэтэ бөҕөнү ыыппыттар. Биир тылынан, балыксыттарга кытаанахтык ылсыбыттар.



***

Өрөспүүбүлүкэ балыксыттарын түмэр иккис таһымнаах кэпэрэтиипкэ аһаҕастык «АЛЕКСАНДРОВКА сөбүлэһиэххит суоҕа – субсидияны олох ылыаххыт суоҕа» диэбиттэр.

Бу сырыыга хаһаайыстыбалар ыгыыны тулуйбуттар, АЛЕКСАНДРОВУ тойон оҥосторго сөбүлэспэтэхтэр.

Улахан салалтаттан өйөөччү көстүбүт. Муус устар саҕаланыыта бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Стручковка буолбут мунньахха кини өрүттэри биир-биир истибит. Ол кэннэ, хаһаайыстыбаларга анаммыт субсидия балык собуотун атыылаһыыга ыытыллыа суохтаах дэммит.

ТХМ Дьокуускайдааҕы балык собуотун тилиннэрэргэ атын сиртэн үбү буларыгар сорудахтаныллыбыт.



***

Итинник улахан салайааччы быһаарыытын кэнниттэн, нууччалыы эттэххэ «i» үрдүгэр туочука туруоруллубут курдук буолбут. Хомойуох иһин, эрэйдэрэ-кыһалҕалара ити кэнниттэн өссө элбээбит.

Өскөтүн урут субсидия балыксыттарга, хойутаабыта, кулун тутар саҕаланыыта ыытыллар буоллаҕына, быйыл бырабыыталыстыба уурааҕа муус устар 24 күнүгэр тахсыбыт. Инньэ гынан, сайыҥҥы балыктааһыны балык хаһаайыстыбалара үчүгэй бэлэмэ суох көрсөр буолбуттарын, бэл, ТХМ кытта билинэр.



***

Ол да буоллар, ыгыы-түүрэй уурайбат. Муус устар 26 күнүгэр ТХМ балыксыттар «Рыба Якутии» диэн иккис таһымнаах кэпэрэтииптэрин бүддьүөттэн субсидияны ылааччынан бигэргэппит куонкурус хамыыһыйатын быһаарыытын көтүрэр бирикээһи таһаарбыт.

Ол түмүгэр 2012-13 сс. балыктааһын сорудаҕа тохтор турукка киирбит...



***

«В Якутии.ру» эрэдээксийэтигэр киирбит информациянан, бу муус устар бүтүүтэ, ыам ыйын саҕаланыыта ТХМ-ҥа бырабыыталыстыба уурааҕар субсидияны ылааччылары талар критерийдэри уларытыыны бэлэмнээн, үлэ-хамнас бөҕө буолбуттар.

Соруга биллэр – субсидияны Дьокуускайдааҕы эрэ собуокка туттарбыттар ылыахтаахтар.

Ким да билбэт, ТХМ бырабыыталыстыба уурааҕын уларытан, субсидияны ылан балыксыттарга түҥэтээччинэн тиһэҕэр балык собуотун оҥорон таһаардаҕына көҥүл.



***

Көрөргүт курдук, бүддьүөттэн босхо харчыны «уччутуу мэхэньиисимэ» олох боростуой. Чааһынай тэрилтэҕэ бэйэлэрин киһилэрин олордоллор. Онтон бу тэрилтэҕэ бүддьүөт үбүн ыыттараллар. Этиллибитин курдук, кырата суох сууманы. Субсидияҕа көрүллэр 70 мөл. солк. ураты, кэлэр сылга балык хаһаайыстыбатын тэрилин модернизациялыырга 55 мөл. солк. былааннаммыта диэн кэпсииллэр.



***

Биһиэхэ биллибитинэн, балык собуотун тэрилэ бэйэтэ эргэрэн бүппүт. «Якутия» ҮАПК састаабыгар сырыттаҕына, ким да саҥардыбатах.

Билигин ҮАПК-тан арендалыыр холодильниктара былыргы, бобуулаах аммиак рекатива туттуллар.

Ыам ыйын 20-с күннэригэр бу холодильниктары туттуу лицензията бүтүөхтээх. Балык собуотун холодильниктара тохтотуллуохтаахтар...



***

Үөһэ этиллибити түмэн эттэххэ, НКФ, «Калмыкия бройлерын» уо.д.а. туһунан атын айдааннаах суруйуулар, бэл, баартыйаттан баартыйаҕа дьүһүн кубулуйан көһүүтэ миниистир Иван Слепцову киһи быһыытынан киэргэппэттэр. Слепцов өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтин тыын салаатыгар АПК-ны, тыа хаһаайыстыбатын өрө көтөҕөөрү, тыа сирин олохтоохторун олохторун таһымын үрдэтээри буолбакка, атын сыаллаах-соруктаах кэлбит быһыылаах.

«Аһара сайдыбыт» (продвинутай) баартыйалар, өҥнөрүнэн дьүһүн кубулунар «хамелеоннар» сыаллара, быһыыта, бүддьүөтү хаһан байар санаалара баһыйар курдук.



***

Хомолтолооҕо – ити түмүгэр тыа сирин дьоно, бу түгэҥҥэ – онто да суох олус ыарахан олохтоох хотугу балыксыттар, арктическай улуустар олохтоохторо улаханнык оҕустараллар, эмсэҕэлииллэр.

Маннык үлэ салҕанан барар түгэнигэр, сотору кэминэн үһүс миниистир холуобунай дьыалаҕа эриллэрэ буолуо.



***

«В Якутии.ру» ТХМ уонна балыксыттар икки ардыларыгар үөскээбит балаһыанньаны кэтиир.



Елена ТИХОНОВА.



Эрэдээксийэттэн:



Бу ыстатыйа тахсыбытын кэннэ, ТХМ уонна балыксыттар икки улахан тус-туһунан пресс-кэмпириэнсийэлэри биэрдилэр. Балыктааһын курдук өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатын биир сүрүн салаатыгар балаһыанньа олус уустугурбута Саха сирин АПК-та улахан кириисискэ ылларбытын туоһулуур. Сатаан атыылаатахха, бэйэтин бэйэтэ ииттэр кыахтаах биһиги күндү балыкпыт хайдах гынан бүддьүөтү эмньик оҥостубатаҕына эстэр-быстар суолга тиийэн хаалла? Эмиэ куурусса, сөмөлүөтүнэн көтөн кэлэр омук ынахтарын, улахан «дыбарыас хотоннор» курдук? Ол туһунан сиһилии кэлэр нүөмэрдэргэ билсээриҥ.

Кыым.ру


 

Добавить комментарий

Защитный код
Обновить

Aartyk.ru