Ол дьон айарынан олорбуттара, суруйбакка эрэ сатаммат буолан, син биир тугу эмэни айа-тута сылдьыбыттара хайа да суокка тардыллыбакка, абаансанан эрэ айбыт аатын ылар курдук сананыахтара.

Суут-сокуон курдук сабыылаах, хайҕал диэни ыһыктыбат эйгэҕэ бүтүн Арассыыйа үрдүнэн дэҥҥэ бэриллэр ааты судьуйалаан ылбыт Луиза Прокопьеваны айарынан эрэ олордо диэбэккит чахчы. Судьуйалар саҕа суруксут дьон суох эрээри, кинилэр дьыала-куолу өттүгэр маастардар. Онтон ордон айарынан ыалдьыбыт бочуоттаах судьуйа диэн суох ини диэм эбит да, Луизам “Уйулҕаана” диэн айар ааты ылыныан быдан инниттэн элбэҕи айбыт, уот ааныттан улаҕалаах поэзияҕа өтөн киирбит эбитин, сылдьан-сылдьан баран, эмискэ биир-икки нэдиэлэ иһигэр икки кинигэни таһаартарбытыгар биллэҕим үһү. «Ый Кыыһын кымыһа» диэн иккиттэн биир кинигэтигэр киирбит сорох хоһоонноро Луиза Георгиевна Бүлүүгэ киэһээҥҥи оскуолаҕа үөрэнэ-үөрэнэ хачыгаардыыр кэмигэр суруллубуттар. Сэбиэскэй кэмҥэ хачыгаар диэн бэйиэти, мусукааны, атын айар ааттааҕы кытта кэккэ этиллэр кэрэ тыл буола сылдьыбыттааҕа.

Хачыгаар харчыга хараҥарбат,

Харамааныгар харчылаах буолбат.

 

Хачыгаары Музата сороҕор кууһар,

Хачыгаар оччоҕо хоһоон суруйар.

Ол оскуоланы бүтэрэн баран, ыраах Харьковка юридическай институкка ситиһиилээхтик үөрэнэр кэмигэр, бэйэтэ билинэринэн, Харьковка анаан хоһоон суруйбатаҕа кини букатын айбатаҕын туоһулаабат: «1976 сыл сааһыгар күлбүт-салбыт, сүүрбүт-көппүт Вера кыыс Харьков куоракка миэхэ күүлэйдээн ааспыта. «Тойокубар - дойдубар» диэн кинигэтигэр «Харьков» диэн хоһоонун ааҕан бараммын соһуйдум даҕаны, сонньуйдум даҕаны. Кини икки хоноору сүрдээх үчүгэй хоһоонунан ахтыылаах эбит. Мин буоллаҕына түөрт сылы быһа олорон баран, саатар биир хобдох хоһоону суруйбатахпын!”. Ити «Ыллыыр кумаҕым ыҥырар» диэн иккис кинигэтигэр биир дойдулааҕа, дьүөгэтэ Вера Нанова-Солдатова кинигэтин ырытарыгар ахтан аһарар. Кини Харьков туһунан суруйбатаҕа буолуо, атын түгэн хоһооҥҥо холбонноҕо, кэпсээҥҥэ кистэннэҕэ. Айар киһиэхэ туох да сыыска түспэт. Сол түгэҥҥэ айбатаҕын иһин, өйүн айарга анаан босхоломмут бүччүм сиригэр бэлэм уобарас буолан хаһааска хаалар. Хаһан эрэ эмискэ тэһэ кэйдэрэн суруйарыгар бэлэм кутулла түһэр буоллаҕа. Ол ону нууччалыы «вдохновение» диэн этэллэр ини. Баар тыллары таҥараттан сипсийтэрэн дуу, биир кэлим тыл-санаа хонуутуттан уоран ылыы дуу «вдохновение» дэнэр эбит буоллаҕына, айар киһи таах «проводник» эрэ буолар. Талааннаах, талааннаах диэн халлааҥҥа хатааһыннарар киһибит таах баары сомсон ылар «переходник» эрэ дэнэригэр тиийэр.

Луиза Прокопьева судьуйалыырын саҕана таптал туһунан таайтаран эрэ суруйара көҥүллэнэрэ буолуо. Арай атын аатынан киэҥ эйгэҕэ тахсан, дьон сыанабылын кэтэхтэн истэн иһигэр кыратык манньыйан ылыа. Оччолорго Луиза Бөтүүнүскэйэ диэн араспаанньанан “Саһарҕа хоптото” диэн бэртээхэй, дьиҥ искусство айымньыта диэн көмүс пуондаҕа киириэх кэпсээни суруйбута бу ыллыыр кумахтаах кинигэтигэр киирбит. Биллэр бэйиэт күүстээх уобарастары таба тутан, эҥинник оонньотор, баай тылынан барҕардар уратыта ити кэпсээҥҥэ проза атын ирдэбилигэр кытары сөп түбэспитэ биир дьикти.

Уйулҕаана курдук кумаҕы уонна ким ыллатыай, тапталын күлүн уонна ким таптайыай? Ыллыыр кумаҕа тапталлаах, үйэтин тухары өрө туппут, хоһуйуон хоһуйбут төрөөбүт Бүлүүтүгэр ананар:

Төрөөбүт төрүт кумаҕым

Тарда, ыҥыра тураҕын!

Бүлүүм ырыаһыт кумаҕын

Көмүс кылыһах куолаһын

Сүрэхпэр илдьэ сылдьабын.

 

Аны туран бу кинигэтигэр ол Бүлүү кумаҕа ыллыыр курдук тыалга оонньообутун таба көрөн хаартыскаҕа түһэрбиттэрэ киирбит. Ити курдук, кинигэ истиин-тастыын уран өй күүһүнэн, ааптар айар абынан таҥыллыбыт. Уруһуйун кини айымньыларын ымпыктаан ааҕан, ылынан баран түһэрбиттэрэ биллиҥҥи штамповка дизайнаах кинигэлэртэн ойуччу туруорар. Хаартыскалар да уобараска сыһыаннаан таҥыллыбыттар.

Тыла киниэнэ амтаннаах, тымырдаах, букатын тыыннаах! Саха саламалаах тыла сылгы хаһата амтаннаах, мурун бүөтүн арыйыахтаах мутукча сымалата сыттаах, түспэт-тостубат сүрдээх уонна эмэр эмиийиҥ үүтүгэр тэҥнээх, ырыата кымыс курдук уохтаах:

Тылбыт күүһүнэн эмтэнэбит,

Тыыммыт уһууругар эрэнэбит.

Ийэ тылбытын билэрбит тухары

Инники күөҥҥэ иһиэхпит бары.

 

Норуот бэйиэтэ Моисей Ефимов ким талааннааҕын, хоһуйар дьоҕурдааҕын кини хоһоонугар үс «М» баарынан эндэппэккэ билэринэн сирдэттэххэ, Луиза Прокопьева хас хоһоонугар үс ымы кытары, хоһоону хоһоон гынар ритмика, рифма, эҥин эпитет, тэҥнэбил барыта баар. Саха дьүһүйэр биир сүрүн ньыматын – аллитерацияны кини кыайа тутар. Аҥаардас «У» буукубаттан уҥа-тиллэ айан сөхтөрөр. «У» буукубаны сөбүлүүр Уйулҕаана уратыта ити эрэ үһүө - киниэнэ буолла да уйулҕаны амсатар умсулҕаннаах, ууга-уокка да түһэрэр угаайыылаах, уран тылынан уйадытар сүдү күүстээх.

«У» буукубаны таптыыбын,

Уйулҕаана диэн буолабын,

Уутуйан суруйабын,

Умулла илик сахпыт,

Уот кута буолбут кыымыҥ.

 

Мин ордук, “Сир Ийэ саханан киэн туттар” диэн түһүмэххэ киирбит Сахабыт сирин айымньынан киһи ситэн хоһуйбат кэрэлээх айылҕатыгар аналлаах хоһооннорун сөҕө аахтым, сүрдээҕин сөбүлээтим. Аҕалаатар аҕам, суруйар эйгэҕэ чугас киһи, саха суруйааччытын айылҕаны сатаан хоһуйарынан сыаналыыбын диэбитин үөрэх курдук ылынабын. Биир бэйэм сиппэтэх кирбиим. Оттон Уйулҕаана сатыырын ааһан, ураты хараҕынан көрөн, тыыннаах хартыынаны биэрэрин таһынан, өссө эбии тыынныыр, иккис иилиир. Ол да иһин ыйбыт хараҕа эргэрэн ырааҕы сырдаппат буолар, эбиитин түүлээх былыты эринэн түүл көрөр үгэстэнэр. Ити хоһоон түмүгэр соһуччу бэйэтэ сааһырбытын маннык уобарастаан хоһуйар:

Мин эмиэ кырдьыбыппын,

Мас күлүгүн атыллыыбын,

Хараҥаттан салламмын

Ханна даҕаны быкпаппын.

Уйулҕаана уратыта, маастарыстыбатын туоһута – итинник уот харахха, биитэр соһуччу уобарастаан этиилэрэ.

Уонна ким Түүнэ түүлээх тилэҕинэн тэбиниэй, түүлээх кынатынан бигиэй, түөһүн нуолурунан сыстыай?

Биир хоһоону олордьу аҕалыым:

Сарсыарда кыһын хойутуур,

Сүөм түһэн сиргэ тохтуур.

Сабардаабыт түүн халыйар,

Сабарай күлүгүн хаалларар.

 

Сарсыарда күлүгү кыайар,

Сарадахтаах күн кылайар.

Санаатын сиппит Сарсыарда

Саамал кымыс өҥнөнөн барда.

 

Хараҕы сымнатыах классика, хайа да омук тылы билиминэ эрэ бу толору дьүөрэлэһиини хайҕыы көрүө. Оттон саха киһитин санаатын табар уу сахалыы тыыннаах хоһооҥҥо кини хараҕар өрүү көстөр кыһыҥҥы сарсыарданы тылынан тылыннарбытыгар махтаныа. Сарадахтаах күн кылайан, кыһыҥҥыны улам кыайан саамал кымыстаах сайыҥҥа сыҕарыйан иһэри тиэтэтэр сарсыарданы уруйдуур Уйулҕаана бу хоһооно сахаларга өрө тутуллар аллитерацияны илдьэ сылдьар. Барыта баар биир хоһооҥҥо: ис хоһоон, уобарас, кэрэ кэһиллибэт киэп, дорҕоон дьүөрэлиитэ дьүһүнү үкчү биэриитэ. Билигин онно-манна кыбыллан хоһоонньут аатын ылар сорох кыргыттар социальнай ситимҥэ быраҕан “лайк” бөҕөтүн ылбыт хоһоонноро көннөрү тыл тиһилигин, иһэ үлүннэҕинэ, кэпсээни кэккэтин уларытан үлүбүөй киэпкэ укпукка майгынныырын эттэххэ, өһүргэнии бөҕөтө. Наар үөрэ-дьүөрэ саха кулгааҕар кэрэтик иһиллэр кэккэни таба таҥан ырыаһыттарга былдьаһык ааптарынан аатырар хотуттар мин аҕай дэнэр кэмнэригэр “лайктаахтар” да барсымалаһан эрдэхтэрэ. Оннук “бэйиэттэр” хоһооннорун ырытар улуу эрэй! Үлүгэртэн үчүгэйи булумуна, үрдүнэн-аннынан ырыппыт аатын ылар саныахха астыга суох...

Утаппыттыы Уйулҕаананы аахтахха уһун киэһэни билбэккэ улаҕата биллибэт улуу урсуҥҥа тиийтэлиигин, кубулуйбат Куйаар устун көтөҕүн, Ый Кыыһын кымыһын да ыймахтаһаҕын. Уйулҕаанаҕа Куйаартан саҕалаан Ыйа, Күнэ, сулустара, хаара-самыыра, тыала-кууһа, сэлибириир сэбирдэҕэ барыта тыыннаах. Ону баара ааптар ити уратытын тыыннааҕымсытыы диэбэт. Кинилэр буоллаҕа тыыннаахтааҕар тыыннаахтар, өрүү баар кэриҥнэр.

Айылҕа куруутун тыыннаах,

адьаһын чуумпуруо суохтаах!

Оннооҕор хаар түһэригэр

тыаһа миигин имэрийэр...

 

Уйулҕаана ийэни үкчү оҕотун курдук диэбэттэр, оҕону үкчү ийэтин курдук дииллэрин санатар. Ол аата кини айылҕаны тыыннааҕымсыппат, киһитиппэт, төттөрүтүн, биһиги айылҕатыйан көстүөхтээхпит диир. Урутунан айылҕа сылдьыахтаах, биһиги диэн айылҕа оҕолоро буоллахпыт.

Биллэр бэйиэт миигин суруйбат диэн ырытартан туттунар уһун кэмигэр суруйбакка эрэ күнү-дьылы бараабатаҕым, атын дьарыкка үтүрүйтэрэн хары үлэтинэн эрэ олорботоҕум. Ол эрээри ити уһун кэмҥэ биир үөрүйэҕи ылыммыт эбиппин. Биир ытыынан үс куобаҕы өлөрүү диэни. Биир суруйуубун атыҥҥа сыбыы тутан, биитэр атын тылынан букатын атын айымньы курдук таһаарарга үөрэннэҕим. Биири биэс да гыныахха син – кинигэҕэ, хаһыакка, сайтка, нууччалыыта, сахалыыта. Мин Уйулҕаана ити икки кинигэтин корректуратын көрө-көрө, өйүм хайа эрэ хаттыгаһыгар хаһан эрэ ырытарга холонуохха сөп эбит дии санаабыппын бу олоххо киллэрэн эрдэҕим. Ол гынан баран, ис дьиҥэр дириҥник киирэн, уус-уранын, улаҕатын, ымпыгын барытын наардаан, үөрэх этэринэн үөһэ-аллара тутан ырытарга, этэргэ дылы, “кишка тонка». Оннооҕор идэтийбит кириитиктэр ити өттүгэр доҕолоҥнууллар, аахпакка эрэ ааптарыттан, киһититтэн көрөн «кириитикэлээччилэр» быыстарыгар мин да барсымалаһар инибин... Уонна ордук поэзияны ырытарга үөрэх туһата кыра. Хоһоону сүрэххинэн ылынаҕын, дууһаҕынан аһараҕын. Хоһоон үчүгэй, биитэр көннөрү тылы тылга тиһээн столбигынан суруйуу. Суруйбат аатын сыбыы сатыыллар, суруйбаттааҕар мин аахпатым ордук таҥнары тардар ини. Ол аатырдар, буутунан буолуох ыйааһыннаах бэйиэттэрин хааһына суотугар таһаартарбыт хоһооннорун ааҕыах суох. Оттон Уйулҕаана ити икки саҥа кинигэтин үлэ курдук ылынан аахпыт буолан аахпыппын билинэбин. Туора киһи кинигэтин көрөн таһаарар киһи соччо ымсыырбат үлэтэ. Арай ити дьиҥ айымньыга таба тайаннаххына, ааҕаргар да астык, үлэлииргэр да чэпчэки. Мин Уйулҕаанаҕа махтанабын эрэ – чуо миэхэ итэҕэйэн рукопиһын туттарбытыгар. Кини айымньыларын аахпыппар иккис тыын киирбит курдук буолла. Итинник дьайыыны миэхэ М.Цветаева, Б.Пастернак, А.Ахматова эрэ кинигэлэрэ оҥорор этилэр. Айар кутааттан бэриһиннэрии, айымньыттан сылтаан бэйэ айар баҕатын күөдьүтүү диэн.

Аны туран, ааптар биир хоһоонуттан сылтаан, букатын таһымныы сылдьар дьоллоох киһи диэн мин буоларбын соһуччу арыйдым:

Таҥаралаары сытаннар

Таптал тумнубутуттан

Ытыыллар эбээт, ыарыыланан!

Убаастабыл суоҕуттан

Ыардык ынчыктаабаттар,

Муҥурданан муҥнамматтар...

 

Ааттыын кытары Тапталга ананан төрөөбүппүн толору толуйбут мин дьоллоохпун.

Уйулҕаана уйулҕатынан баай, өйүнэн-санаатынан муударай, арай дууһатынан оҕо. Оннук оҕо дууһалаах, хас күнү саҥалыы айхаллаан көрсөр дьон дьиҥ бэйиэт буолаллар эбээт! Хоһоон – соһуччу үөрүү, хоһоон – муҥур дьол, эйиэхэ эрэ тиксэр дьикти, туохтааҕар да күүстээх ураты абылаҥ. Күннээҕи күрэхтэн мүччү көппөт, күүгэн дьол сырсыытыгар сыратын барыыр аныгы нүһэр дьон былыты бытырыыс диэхтэрэ, күнүскү ардаҕы сэҥээрэн мичээрэр күнү таба көрүөхтэрэ биллибэт. Оттон бэйиэт бэтиэхэлээхтик сыалаах таһаалаах саҥа хаары тыалынан тыаһа суох үҥкүүлэтэр. £ссө тэбиэһирэн холоругу дьол вальсыгар эргитэр эбээт! Кини сулустара Ыйтан кыбысталлар, тыйыс буолан көстө сатаан тымныы тырымынан ыгаллар. Харах ылбат ырааҕар баар сулустарга сахалыыны таба көрөр талаан киниэхэ – онно аҕыйах сулустар сахалыы дьукаахтаһан хомуоска кутуллубуттар! Бэйиэт үйэ тухары биир көстүүнү остуоруйа дьикти тыынныыр: күһүн аайы көҥүл көтөр сэбирдэхтэр сибэкки буолар ыралаахтар. Аны хатыҥ сүрэҕин көмүһэ эбиттэр сэбирдэх-бэлэхтэр.  

Бу икки кинигэҕэ киирбит айымньылар ааттарыгар кытта интрига баар. Ый Кыыһын кымыһа диэни истээт үгүскүт тэлэбииһэртэн түспэт ырыаһыккытын хараххытыгар көрүөххүт. Оттон «Учууталым уҥа илиитэ» диэн ааты истээт да мин киһи киинэ иһиттэн ойон тахсыбыт хартыыҥканы саныы биэриэм. Оннук угуйар аат киниэхэ үгүс. Аныгы маркетинговай ход диэҕи, ааптар кинигэтин атыылаан эбинэргэ дьулуспат. Кини ааттааҕар буолуох ис хоһоон, уобарас соһуччутун олох уруккуттан туттар эбит:

Иһээччи таракааҥҥын аһыйаҥҥын

Икки хараҕыҥ уутунан суунаҕын,

Утуйар уугун таһыччы умнаҥҥын

«Уруугар» анаан хоһоон суруйаҕын.

 

Чараас даҕаны сүрэхтээх киһигин,

Чаас устата уларыс даа сүрэххин!

 

БЫТТАРГА анаан сонет дьөрбөтүн

Баайыахпын баҕардым күөх түүн,

Төбөм кыһыйан утуйбат чаастарбар

Төрүүллэр эбээт кэрэкэ строкалар!

 

Степаныч, таракааны аны аһыйыма,

Сүтүгүҥ даҕаны бэтэрэнэн ама!

 

Көннөрү ааҕааччы ити айан суруйуу биир көрүҥэ дии саныаҕа. Оттон мин ити хоһоон дьоруойа бэйиэт Родион Еремеев уонна эдэр судьуйа Луиза Прокопьева дьиҥ олохторуттан киирбит түгэннэр баалларын бигэргэтэбин. Итинник сиэринэн, Уйулҕаана олох эҥинэ түгэнин, ордук омсолоох өттүн сатира көмөтүнэн саралыы тардара үгүс.

Тыла сыыс,

сатыыра ыыс,

билэрэ кырыыс.

Ыларга тарыс,

тоһуйара ытыс,

биэрэргэ харыс.

Кыыһа көрдөс,

күтүөтэ бөтөс,

сиэн уол өчөс.

Уола кэрэдэх,

көссүүлэрэ элбэх,

таҥара оҕо биэрбэтэх.

Оҕонньоро ылыгас,

оҥойоро топпот аһас,

ол эрэн булугас-талыгас.

 

Ол гынан баран, ордук табыллан, ааптар бэйэтин олоҕун ис биэтэһин тиэрэ тардан да туран, бэйэтин күлэри сатыыр. Ити – мазохизм буолбатах, атын эбээт:

 

Бэйэни күлүнүү күүһэ

 

Атыттартан

алларастыыр

ааргылартан

эмтэнэбин

күлүнэрбинэн –

күүстээх эминэн!

 

Бэйэни күлүнүү

эбэр күлүүс күүһү,

сытыылыыр өйү,

сөргүтэр-көбүтэр

олоххо өсөһү,

өлбөт-сүппэт үөһү.

 

Ама бэйиэт буолан баран ааптар таптал тиэмэтин тумнуо дуо, ити туһунан иэйэр хоһоон икки кинигэ тухары үгүс. Сэрэйбиккит курдук, соһуччу түгэн эмиэ элбэх.

Сыгынньах быһаҕы санатаҥҥын

Сыттыҥ мин сымнаҕас ороммор,

Киирбит имэҥмин муомахтааммын

Куустарбатым баламат доҕорбор.

 

Икки кинигэ тухары ыллыыр кумахтаах, итирик тыаллаах, тыыннаах, Куйаар байҕалыгар куорсуннарын куурдар сулустардаах уйулҕаны уһугуннарар Уйулҕаана айыллыбыт аан дойдутугар ыалдьыттаан, дьиҥ поэзияны сэҥээрээччилэр, кэрэтик таҥыллыбыт эрээри олохтон ойо быһыллыбыт курдук кэпсээннэри кэрэхсээччилэр улахан эстетическэй дуоһуйууну ылыахтара диэн биир бэйэм бүк эрэнэбин.

 

Дьукаахтаспыт сулустар

 

Улуутумсуйар сулустар

Букатын ыалдьыттаспаттар,

Арай аҕыйах сулустар

Хомуоска кутуллубуттар,

Сахалыы дьукаахтаспыттар.

 

Сахалыыны өрө тутааччылар, омуктарын улуу суолун утумнааччылар утаппыттыы ааҕыахтара:

¥рдүк Айыылартан айдарбыппын

¥гүстүк хатылыы барбаппын,

¥үрэбин Аал Уоппунан куттааммын.

 

¥ҥэр буолуоҕум үс сүдү куппар!

¥ргүтүөм суоҕа Айар Айыыларбын,

¥үнэ-сайда сатыыр Айылгыбын!

 

Санаа, иэйии муҥур тыҥыыр айар түгэнигэр суруйааччы, ордук бэйиэт соҕотох...

 

Соҕотохсуйуу

 

Итирик тыал илэ барда,

Иирбиттии улуйда. Утуппата.

Түннүкпэр хаары ыста,

Түүлбэр илэ киирэн кууста.

 

Тыыным хаайтаран уһуктабын,

Тымныы хоспуттан уоскуйабын.

Этим сааһа аһыллан салаһар,

Эмискэ таспынан күлүк ааһар.

 

Ол соҕотохсуйууттан төрөөн тахсыбыт строкалар кинини бар дьону кытта биир ситимнииллэр.

 

Быстах былыт

Бытырыыс ыйаабыт.

 

Алаас ото-маһа барыта

Алҕаата быстах былыты.

 

Сэргэ сэһэнньит сэргээтэ,

Сирэйэ сиигирэн мичээрдээтэ.

 

Күнүскү ардаҕы сэҥээрэр

Күн, хайгыы көрөн, мичээрэр.

 

Саха кыра алаас сиригэр

Самыыр ыһыах ыһан эрэр.

 

Күөх хонууттан өтөҕү булан

Күндүлээтэ өлбөт мэҥэ уутун.

 

Уйулҕаана сиргэ кэлбит сүрүн аналын – Ийэ буолуу ытык иэһин уонна уопсастыбаҕа туһалаах буолуу ирдэбилин сиэрдээхтик, ситиһиилээхтик толорон, дьэ, налыйан, удьуор утумунан уран тыл умсулҕаныгар утаппыттыы умсан, утуу-субуу айымньы бөҕөтүн айар кэмигэр үктэннэ.

Ол мэктиэтинэн бу «Ый Кыыһын кымыһа» уонна «Ыллыыр кумаҕым ыҥырар...» диэн ааҕааччыны аатынан да тардар, сонурҕатар кинигэлэрэ күн сирин көрбүттэрэ буолар. Ааттара абылаабытын истэрэ толору толуйар. Манна киирбит хас айымньы туох эрэ саҥаны саҕар, урут этиллибэтэҕи, санаан да көрүллүбүтэҕи таарыйар. Хоһоон буоллун, кэпсээн буоллун, эссе-ырытыы да буоллун – Уйулҕаана ураты буочара, чахчыттан чаҕыйбат чаҕылҕанныы сүрүнэ ырылыччы көстө сылдьар.

Ыл, аах, соһуй-сонурҕаа, тыл күүһүттэн бэриһиннэрэн күүскэр күүстэ эбин, санааттан саҕыллар суһумтан иэй-куой.

Венера ПЕТРОВА, суруйааччы.